Tadiwennit d mmis Uẓeffun – Yvan Tetelbom : « d Aẓẓefun i d leɛmer-iw »

14
253

Yvan Tetelbom yewwin deg ixef –is aktay n Uẓzefun, akked d nnsim n yellel agrakal d amyaru, d amedyaz, d amyurar n umezgun ,d imsudes n tfaskiwin. Ger idlisen yura nezmer ad nebder « tebrek mačči d inni, d tidmi », « annuz d timena » , « kra si tayri, kra si tegrawla ». D netta i yelan i lmendad n « ussan n temdyazt igreɣlanen Si Muḥend u Mḥend » i d-yellan deg unebdu yezrin di tamdint n Uẓẓefun, Tizi Raced akked Tizi Wezzu . Nemlal yid-s, yemla-aɣ-d tikti-s ɣef tsekla akked d usirem izedɣen deg ul-is amer yiwwas idles amaziɣ ad yeǧǧuǧeg.

{{Ḥamid At Sliman: Yvan akked Azzefun d tanfsut n tayri, acu ara d –tinnid ɣef anect-a ?}}

{{Yvan Tetelbom:}} Aẓẓefun d akal-iw, d iẓuran-iw, d ṛṛuḥ-iw. Tayri i ɣ‑yezdin d leḥmala icudden ṛṛuḥ ɣer iggeni. Aẓẓefun d ṭelqa n lxiḍ iyi-ttawin ɣer txelwit n yellu. Ayen yellan ger-nneɣ icud imurar ɣer telqay n telqay. Mezhureɣ nekk i d-illulen , i yedren azal n 15 iseggasen deg yirrebi n Uẓẓefun tamurt inaẓuren. Deg adif-is id iyi-d -tekka cihwa n temdyazt. Assen deg i d-ldiɣ allen-iw ɣef uḥiḥa-s i yuɣaleɣ d amedyaz. Ɣef aya leḥmala-w ɣer Uẓeffun d tayri ur nfenu.

{{Ḥ.A.S: Acu icudden Aẓẓefun ɣer tmedyazt ?}}

{{Y.T:}} Tamedyazt tella di yal amkan deg taxliǧin n Uẓẓefun. Tella deg ugama-s . D netta-t i d asafer yettmuddun tazmert i tezmert. Inniyen n yillel yebhan, n idurar akked igenwan, rriḥa i d- yettasen seg-sen, igli yeggunin tirza n wallaɣ ssebdadden deg ljennet yecban tagi, ixef yettafen iman-is di lxelwa n tmena. Din yettlaled wawal d ilelli, d agrawli yettuɣal d asefru yettagin annuz.

{{Ḥ.A.S: Acu n sser i d‑yewwin imedyazen si yal igli akken ad as rren tajmilit i Si Muḥend U Mḥend ?}}

{{Y.T:}} Si Mḥend U Mḥend d amedyaz n tlelli . D amedyaz n yiwen ugdud d amedyaz n yal agdud. D amsefruy n yal aɣref yettnadin lɛez i yiman-is. Ɣef aya Si Muḥend d ayla n talsa meṛṛa.

{{Ḥ.A.S: Mi i d as tesliḍ i tmedyazt taqbaylit, acu-ten iḥulfan-ik ?}}

{{Y.T:}} Taqbaylit d tutlayt-iw tayematt. Taqbaylit d tutlayt n isfra, n icewwiqen umi sliɣ uqbel ad issineɣ tutlayt tafransist lemdeɣ am nekk am leqbayel deg uɣerbaz. Taqbaylit d tameslayt ihuzzen temẓi-w, tedla ɣef lferḥ-iw akked imeṭṭi-w. Imawlan-iw ttutlayen taqbaylit. Ma yella ass-a d tafransist umu weɛaɣ ugar, tikwal ttnadiɣ ɣef wawalen tebɣa ad d‑tinni tidmi-w s teqbaylit. Di teswiɛin-nni teḥwijiɣ tutlayt-iw taqbaylit. Anadi-inu ɣef awalen n taqbaylit , xas zrin 48 isagssen ɣef yinnig-iw , ziɣema d anadi ɣef yixef-iw.

{{Ḥ.A.S: Tirga‑inek tessawel i tiga‑nniḍen,d acu i d tirga n Yvan ?}}

{{Y.T:}} Targit-iw d tuɣalin ɣer Uẓeffun akken ad idireɣ din ger wid-
iw alama d nehta taneggarut. Aḍris- agi uriɣ melmi kan d tugna
ɣef iḥulfan-iw mgal Aẓẓefun, d inigan n lxiq icegben ixef-iw, am
akken diɣ yella d tajmilit i unaẓur Saɛid Ḥilmi umu ara tehduɣ :
« Uɣaleɣ-d ɣer wakal iyi-d‑yesekren di ttnaṣfa n lqern-a
yemcubbaken deg ixef n lmuḥal, amer as‑d‑nalles i lebni n dduḥ yifen yal dduḥ. Dduḥ yettun aserqas di tezrugin n tmura n l’Europe.
Tuɣalin-iw ɣer wakal‑iw yecba aseblkem amenzu i d-yurwen tudert, d igenwen, d akud akked kra yellan. Illel agrakal yelsa-d deg yiḍ -nni talaba n thuski akken ad iyi‑sbur leɛnaya-s. Akken ad iyi‑ssemčeḥ temreɣ n waman-is yessudunen icenfiren s leḥnana n tayri. Tiḥdayin , taẓult deg allen, rnant ɣef sser cbaḥa, yedda uḍar di later umeksa yellan d ahwawi.

Aktayen n temẓi zzin-d ɣer tidmi, tufrar-d tazla s ufella n lqermud
yeɣman, rriḥa n lqares deg tebḥirin, tifsutin d nsim-nsen-t, tasusmi yesnugdamen lexwaṭer ɣef tirga-s. Mmektaɣ-d ccix n lakul s unyir-is ukriz, leḥmurga n tmadiyin, ccna n Sliman ƐAzem yetthuzzun taddart s uḥiḥ-as yesmirjiḥen ɣef lemwaji n Yillel.
Di ljennet yecban tagi i d-mmlaleɣ Saɛid Ḥilmi. Timlilit tella d
rezg‑iw.

Saɛid d amdan yekkan akkin i wakud, d amdan ur yerri zzman
deg aciw-is. Ineǧǧer-it-id waḍḍu n ṣeḥra yerɣan akked ibehṛiyen n
twenza d‑yekkan deg agrawen. Amezgun yezdeɣ deg iɣsan-is
d anaẓur iteddun s lqis ɣer tiqucac n wedrar yesseqraben ɣer rebbi.

Din-a i yella uxxam-is yebnan s uẓru umu zzin ijeǧǧigen. I yal
anerzuf i d-yedlan fell-as yessen ad ijab awal yessefṛaḥen ulawen. Ifyar‑is d lmeɛna yesselmaden lemɛun, d isfra i d- yeskanayen lbenna n isefra. Tikwal tidmi-s tettinnig ɣer lebɛid akken ad teɣz di telqay n umezruy n Ruzzarus tucbiḥt.
D ta i d lǧennet-iw, ḥulfeɣ s wul iḥebbek si zyada n ccuq. »

{{Ḥ.A.S: I sya ɣer zdat nezmer a neḍmaɛ timlilit tis snat n wussan agraɣlanen Si Muḥend U Mḥend ? D acu i d- iswi-nsen ?}}

{{Y.T:}} Negzmi-tt d ṛṛa y di 2010 akken aktay n Si Muḥend ad yettuɣal
di yal tikkelt. Innig yura deg ixef n Si Muḥend akked deg isefra-s.

Nekkni necba ɣur-s , i meṛṛa d imenṭaren . D iɣriben ɣef wakal, ɣef
temẓi-nneɣ,ɣef tayri i d aɣ‑imelken. Ayen yesewhamen d
akken yedda uḍar-is deg yiberdan n yinnig yezreɛ isefra-s i d-yettlalen mebɣir ma yeḥtem, acku tamedyazt-is d tukci n yixef‑is yesnen d acu i d aggas. S isefra yessen lejruḥ-is, yessexsi ḥaruq n tigret yuɣen deg ixef-is , yezzuzen cḥani i iɣebba wul-is ɣef iden it- yenfan, ɣef urumi ihudden tamurt-is. Si Muḥend am yal nnbi i d‑ilulen ɣer ddunit, yuklal tajmilt n talsa. ¨Ɣef aya tewwi‑d yal aseggas a neknu zdat isefra‑ines, ad nesqerdec tizemnit yellan di tira-s, acku amazan-ines d win teḥwaj talsa wakali. Deg abrid-a, aqlaɣ la d‑nessewjad akked d tidukkla tadelsant Yusef U Qasi timlilit i d‑iteddun.

{{Ḥ.A.S: Dacu n iḥulfan i d-ssakayen wawalen-agi deg ul-ik ?}}

{{Y.T:}}
-Tamurt n leqbayel : d lǧenet
-Tamedyazt : tutlayt id yekkan nnig yal tutlayt
-Si Muḥend : innig n lebda
-Illel : d tajjuma wer tilisa

{tasuqilt si tefransist sɣur Ḥamid At Sliman}

14 COMMENTS

    • A Dda H’amid,
      Amek akka ur d turid’ ara belli s tefransist id tella tdiwennit agi n mass Yvan, amek akka ur d tennid’ ara belli netta d mmi-s n Uz’effun, maca d mmi-s n yiwet n tacult tudayt i yedren di tallit nni n Fransa deg Uzeffun. D tidett David d Izak i yedren deg Uzeffun, ttaghen znuzun, tella ghur-sen yiwt n th’anutt usewwi n weghrum, tmeslayen Taqbaylit maca Yvan ur zrigh yessen kra n Teqbaylit.
      Ssaramegh sya d tasawet id’risen d imagraden deg weghmis agi nnegh ad ilin akken iwata i wakken ad yawed’ isalli akken yella.
      Ansuf yis-k a Yvan gher tmurt-ik

      • {{azul a Arezqi
        s tidet tadiwenit tettwexdem s tefransist, d asuqqel i tt‑id suqqleɣ ɣer taqbaylit
        ima tawaculut n Yvan d udayan anda yella ugur a mis n tmurt?
        nekk ur sɛiɣ ara uggur akked udayen
        ayen yifen kra yellan d akken Yvan yettawi taqbaylit deg ul
        anect‑a kan fiḥel ma nennad ayen nniḍen
        tanemmirt ɛqf tamawt id greḍ ɣef uḍris agi;}}

        • Ulac a gam, amer d azgen n wugur. Yernu ur zrigh yella Weqbayli negh Teqbaylit i yes3an ugur d wudayen, ugur nnegh d wid i d-turew tmurt ughalen-agh d icenga, ttaran-agh tawwurt d amnar. Ghas kkes anezgum a mmi-s n tmurt ur yelli wacu i ineghsen deg magrad agi inek. Nekk nnigh kan i wakken ad yew3u win ara yeghren kra s tagi nnegh, yewwid ad yew3u akken iwata, negh ma ulac ad yeddu s wezgen n isalli…
          Txil-k rnu yagh-d kra n imagraden akka ad awin kra deg umezruy n temnad’t ihin Uzeffun, tarwa-s, ayen id tefka akka i Teqbaylit i tsertit….
          s wul zeddigen.

        • azul, win yeẓran amek-iten, ur ten-yettγulu-yara, acku imeqranen i sen-d-yecfan, s wawal lεali i ten-id-ttaddren, d ddiyanat-agi kan i iferqent imdanen, mačči am zik, tura aqili dayen ifuk ttefraqent ula deg watmaten, akken d-nnan: llan deg temnaṭ-a Uẓeffun ngum a d-kecmen Irumyen, jedd-nsen Yebrahem yella d ccix n lğamaε deg yiwet n taddart, asmi Arumi iqebl-asen ad beddlen nekwa, dγa bnan di ssuq Uẓeffun, ay Areẓqi agma nekk ccfiγ-d mačči ala lkuca weγrum i sεan, sεan ttverna akk ttḥuna nniḍen, anwa ur nessin taḥanut akk d lkuri n David? εebbi af yiman-ik awren d tisent tesεiḍ neγ ur tesεiḍ, taḥanut Ureẓqi u Σecavu ammer a k-irreẓ wursu ma yefka-yak-id akridi, David yettweğil i wegdud acku yessen akk tifamilin n tuddar i d-yezzin i Uẓeffun, di lkuri-nni-ines ideg nensa asmi i d-nerwel a Ldzayer 1960 newwi-d turegt di lekka n Tedmimin nekk tamγart yemma akk d gma nensa yiwen yiḍ deg Uẓeffun azekka-uyen neṭṭef-d lkar ar Ldzayer, llan deg-sen daγen wid i xedmen i tegrawla n Ldzayer am Jaku mi tfuk tegrawla d netta i yuγalen d aselway n tγiwant Uẓeffun armi d taggara useggas 1964 iserdas n Benbella i d-yusan ad meḥqen Leqbayel glan yes-s

  1. Tamawt : Aẓeffun mači Aẓẓefun (tussda ɣef « F » i tella mači ɣef « Ẓ »

    • A Dda H’amid,
      Amek akka ur d turid’ ara belli s tefransist id tella tdiwennit agi n mass Yvan, amek akka ur d tennid’ ara belli netta d mmi-s n Uz’effun, maca d mmi-s n yiwet n tacult tudayt i yedren di tallit nni n Fransa deg Uzeffun. D tidett David d Izak i yedren deg Uzeffun, ttaghen znuzun, tella ghur-sen yiwt n th’anutt usewwi n weghrum, tmeslayen Taqbaylit maca Yvan ur zrigh yessen kra n Teqbaylit.
      Ssaramegh sya d tasawet id’risen d imagraden deg weghmis agi nnegh ad ilin akken iwata i wakken ad yawed’ isalli akken yella.
      Ansuf yis-k a Yvan gher tmurt-ik

      • {{azul a Arezqi
        s tidet tadiwenit tettwexdem s tefransist, d asuqqel i tt‑id suqqleɣ ɣer taqbaylit
        ima tawaculut n Yvan d udayan anda yella ugur a mis n tmurt?
        nekk ur sɛiɣ ara uggur akked udayen
        ayen yifen kra yellan d akken Yvan yettawi taqbaylit deg ul
        anect‑a kan fiḥel ma nennad ayen nniḍen
        tanemmirt ɛqf tamawt id greḍ ɣef uḍris agi;}}

        • Ulac a gam, amer d azgen n wugur. Yernu ur zrigh yella Weqbayli negh Teqbaylit i yes3an ugur d wudayen, ugur nnegh d wid i d-turew tmurt ughalen-agh d icenga, ttaran-agh tawwurt d amnar. Ghas kkes anezgum a mmi-s n tmurt ur yelli wacu i ineghsen deg magrad agi inek. Nekk nnigh kan i wakken ad yew3u win ara yeghren kra s tagi nnegh, yewwid ad yew3u akken iwata, negh ma ulac ad yeddu s wezgen n isalli…
          Txil-k rnu yagh-d kra n imagraden akka ad awin kra deg umezruy n temnad’t ihin Uzeffun, tarwa-s, ayen id tefka akka i Teqbaylit i tsertit….
          s wul zeddigen.

        • azul, win yeẓran amek-iten, ur ten-yettγulu-yara, acku imeqranen i sen-d-yecfan, s wawal lεali i ten-id-ttaddren, d ddiyanat-agi kan i iferqent imdanen, mačči am zik, tura aqili dayen ifuk ttefraqent ula deg watmaten, akken d-nnan: llan deg temnaṭ-a Uẓeffun ngum a d-kecmen Irumyen, jedd-nsen Yebrahem yella d ccix n lğamaε deg yiwet n taddart, asmi Arumi iqebl-asen ad beddlen nekwa, dγa bnan di ssuq Uẓeffun, ay Areẓqi agma nekk ccfiγ-d mačči ala lkuca weγrum i sεan, sεan ttverna akk ttḥuna nniḍen, anwa ur nessin taḥanut akk d lkuri n David? εebbi af yiman-ik awren d tisent tesεiḍ neγ ur tesεiḍ, taḥanut Ureẓqi u Σecavu ammer a k-irreẓ wursu ma yefka-yak-id akridi, David yettweğil i wegdud acku yessen akk tifamilin n tuddar i d-yezzin i Uẓeffun, di lkuri-nni-ines ideg nensa asmi i d-nerwel a Ldzayer 1960 newwi-d turegt di lekka n Tedmimin nekk tamγart yemma akk d gma nensa yiwen yiḍ deg Uẓeffun azekka-uyen neṭṭef-d lkar ar Ldzayer, llan deg-sen daγen wid i xedmen i tegrawla n Ldzayer am Jaku mi tfuk tegrawla d netta i yuγalen d aselway n tγiwant Uẓeffun armi d taggara useggas 1964 iserdas n Benbella i d-yusan ad meḥqen Leqbayel glan yes-s

Comments are closed.