Ger tilawt d tnafa – Targit di tmedyazt n Lunis At Mangellat

10
347

« Ad tt-yessufeɣ Yellu ɣer lxir !» i qqaren Leqbayel yal mi ara s-id-alsen i targit, imi ttɣillin belli tirga ttefɣent yernu amur ameqran teddunt mxalfa.

Yeqqar Lunis At Mangellat :

{{Urgaɣ Lwerd azeggaɣ
Tessufɣeḍ targit d idamen
Urgaɣ lweṛd amellal
Idammen-nni zzin-d i lekfen
Ula d targit tuffiḍ-as anda teffeɣ
Urgaɣ la ttruɣ
Ahat assen ad ferḥeɣ}}

Ifyar-a s wacu iluɛa umedyaz ddunit yesbeggen-d azal n targit d wamek tetteffeɣ di tmetti taqbaylit.

Di tilawt, nettaf belli ɣer yal agdud di yal zzman, di yal idles ; targit tesɛa anamek ines yemgaraden seg ugdud ɣer wayeḍ. Ula di tujjya gan-as anamek, am wakken diɣ i ttufan d allal yesenɛaten agensay n yiman, dɣa yis-s ttafen abrid ad d-ssuksen ayen yesmunedlen fell-as talwit. Yessegzi-d umawal targit yenna :« targit d tuget n temsal i iḍerrun di tnafa n umdan », Freud si tama-s yenna: « targit d aṣṣiweḍ n lebɣi (lebɣi n tuzzuft) ɣer tagara-s » .

Ula di ddin targit ɣer-s azal meqqren, amedya d nnbi Yusef i yessnen i usefru n tirga, am wakken diɣ s ttawil n tirga i d-yettmeslay Yillu i imceggɛen ines.
Aya diɣ nettaf- it deg tanfusin iccuden ɣer tɣerma tagrigit akked d tṛumanit. Zeus yellan d agellid n yiraniten n “l’olympe“ s ttawil n tirga i yuzen izen-is i “Agamemnon“, am wakken diɣ “Morphé“ yella d Yillu n tnafa akked tirga. Aya meṛṛa yessenɛat-d azal teṭṭef targit di tmedurt n yal yiwen deg-neɣ ama zik ama tura .

Targit temxallaf, tesɛa aṭas n wudmawen; Tella tin yeseḥzanen, tella tin yesefraḥen . Tella tin yeskanayen imal d wacu ara yeḍrun am wakken tella tin yeskanayen tiɣri n waggasen ikemnen daxel n yiman n yal yiwen deg-neɣ. Tella targit i izzuzunen asirem n umdan, am wakken diɣ tella tin iqemḍen lebɣi deg ul-is. Dayemmi di yal tasekla, ɣer yal aɣref, imyura d imedyazen ttgen amur i targit di tira nsen, sseqdacen-tt akken ad d-inin s wudem niḍen liḥala n waknef deg yella yixef-nsen.

Am yal tasekla di ddunit, tasekla n teqbaylit ula d nettat tebna ɣef tirga. Tamedyazt n teqbaylit tessexdem aḥric-agi n tirga akken ad d-tini azal n lebɣi, inizzifen d wurfan yetteyzagen deg wul n unaẓur.
Lunis At Mangellat ula d netta yunnag yis-neɣ ɣer tmurt n tirga deg waṭas n yisefra ama deg wid iccuden ɣer tayri neɣ deg yisefra-s imḥaddiyen .Di lǧeṛa n yisefra yezzuzunen temẓi, awal yettawi ɣer tegnewt n umenni yeswan timiqwa n usḥiyssef. Akken nettaf belli tikwal targit d timkellext :

{{Lemnam agi yeskiddib
Ur tettamen ay aḥbib
Urgaɣ lliɣ di tmurt-iw
Mi d ukiɣ ḍhiɣ-d d aɣrib}}

Targit di lawan n tnafa, tettara allaɣ yettemceččew akked wayen yellan di tilawt, yesḥissif ɣef yiḍ yefnan , iɣunza ass i d-yulin:

{{Ur s tt-semmeḥeɣ i targit
Assen mi ṭṭseɣ tameddit
Yewwi-yi-d rebbi
Tessefreḥ-iyi-d ddunit
S kra mennaɣ tqbel-it
Ɣurem terra-yi
Ukiɣ-d lferḥ tbeddel-it
Terra tamemt d lḥentit
Ziɣ tɣur iyi}}

Targit tga leɣrur, terra lebɣi yettcercur. Maca lexyal yella d lexyal kan. Lewhi d udem n lewhi kan. Tili d lemri n tili kan. Abeḥri werǧin tekres-it twemust ger icuduyen-is, werǧin yeqfel fell-as uffus s iḍuḍan-is. Abbu werǧin ijemɛ-it uxxam ddaw ssqef-is.

{{Urgaɣ-tt assen-nni
Terfed s wallen-is
Ɣileɣ dayen-nni
Ad rwuɣ isem-is
La ttruɣ ya lɣaci
Mi beddleɣ idis
Griɣ-d kkan weḥdi
Iruḥ lexyal-is.}}

Tanekra iwaqqaren n yiṭij tella d acengu n tudert tesserqiqis tanafa ger lemwaji-s. Tanekra d aḍu yetthuddun iɣulad tebna targit i wezru n tqellaɛin-is. Tanekra d isallen i d-yewwin iɣilifen n wayen yellan akken ad sxerben aẓeṭṭa n tkerkas tessuli tnafa. Maca xas akken, di kra n tegnatin yella yinnig ɣer tuǧǧwa n yiḍes acku di dduḥ-is yettban yeshel lewɛer :

{{Zriɣ-kem di tnafa
Amzun akken d ṣṣeḥ
Ukiɣ-d ul yettfafa
Beṭṭu yidem i iqrreḥ.}}

Yal mi ara d temmel belli lmerɣub qrib ad t-ḥazen iffasen ad ihub ubeḥri n teṣebḥit akken ad t-yenkeṛ. Wi cqa ma yella-d waya, ul yeḥlulin di nnesma n tayri werǧin ad yecɛef. Anda i-yettwaqqes i iḥemmel ad yexnunes. Di yal tikelt, mi ara d-alin iragen n lxiq ɣef wul iḥemmel umedyaz ad yinnig ɣer tmurt n targit akken ad yessusem aggasen yeɣza lweḥc n beṭṭu deg tecriḥt-is :

{{Ma bɣiɣ ad kem-zṛeɣ
Ad bellɛeɛɣ allen-iw
Ad kem-ttsewireɣ
Weḥdi di lmux-iw.}}

Yesmenyaf umedyaz tugna n tirga ɣef tid n tilawt acku di targit awezɣi yettarra aḍar, ayen ibeɛden yettban yeqreb.

{{Di tnafa sliɣ i teɣri
Ḥulfaɣ tergagi tassa-w
Ḥulfaɣ tessaki-d lebɣi
Lebɣi i s-cedhaɣ ayla-w
Ukiɣ-d zriɣ assagi
Ad s-geɣ abrid i lmeḥna-w}}

Tikwal targit tezzuzur ɣef tasa isufar n leḥnana, widen i d-yessakayen lebɣi deg ul n umdan akken ad iqazzem tebrek n tilawt. Ccuq d ucedhi ttuɣalen deg tegnatin-nni d afriwen yettawin ixef ɣef uɣbalu n wayen yebɣa :

{{Urgaɣ ttejra n leḥlu
Tefreḥ yeḥya-d uẓar-is}}

Neɣ

{{Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ
Ass-a mačči am yiḍelli
Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ
Ḥedreɣ i udrar yuki
Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ
Agris i t-yedlen yefsi}}

Di teswiɛin niḍen d tilawt s timad-is i d-yettawin iferdisen yeslusuyen talaba-s i targit. Mi d-yella wanect-a tanafa tettuɣal d alejlej yettarran amdan ger iɣuraf n yir tallit.Tazmert tkennu ddaw ttɛebga umu tezmer. Ixef yettkukru ad iqazem ayen yefflen i lmeɛqul. Di teswiɛin am ti, tilwat tettuɣal d yir targit, tettuɣal d arejrej :

{{Am di yir targit kecmeɣ
Mi sliɣ tbeddleḍ axxam
Griɣ-d d awḥid nṭerreɣ
Ugiɣ ad ṣebreɣ fell-am.}}

Leɣṛur di tilawt, leɣṛur di targit ! Anda yuzzel rruḥ yufa tagnit tezmek. Ulac afran. Tikwal reffu yettili-d ɣef tidet yellan akked d lekdeb ur nelli. Deg akken ur yelli lxetyar yembarraz rray d rray-is, yennuɣ ṣṣber d ṣṣber-is, tagrawla tegra-d iman-is :

{{Mmel-iyi d acu d-tessuliḍ
Ɣer-i mi i d-tusiḍ
A targit efk-iyi lehna
Ma si ṭṭaq i tettɛeddiḍ
Ad t-ɣelqeɣ kul iḍ
Ɣer-i ur d-tkeččmeḍ ara !}}

Tidet tettecceg deg yir iberdan, targit tettawi ɣer timedwa ɣef wayeg ur yebni lxaṭer. Tidet teskan-d tebrek n yal ass, tanafa tesselleɣ ihdumen deg allaɣ. acu d-yettawi ɣer tafsit n lemḥayen :

{{Txerreq targit yis-i
Tessaki-yi-d s waman
Ansi i d-tekkiḍ
Ansi armi ḥesleɣ di lukan}}

Maca tikwal, tirga tettili-d i sswab. Tettlal-d akken ad d-tini tid yakk yefran. Tettidir akken ad d-tjab tid yakk iɛerqen. Tikwal targit d ddwa i yixef yenuɣnin, i wul yettwameḥqen, i tasa ycuḍen. Tikwal tirga ttillint d amazan n yigenwan i widen yeḍruren. D aslufu n yiniren ɣef tfekka yulwan. D tabret n Yillu i widen umu yeɛreq lewhi. Tikwal targit tjebbud akken ad as-tinni i wul tidet yellan, akken ad tessefhem i wacu tugdi i tt-yerḥan :

{{Urgeɣ yir targit leɛca
Ɣufren-iyi d imeyyaten
Ṭṭfeɣ itbir di tala
Seg yifassen-iw i d-it-wwin
***
Uɣaleɣ ddmeɣ abuqqal
Yeɣli-yi mazal lḥiɣ
Aman-is swan akal
Iɣaḍ-iyi mi terẓiɣ
***
Mazal akken di targit
Walaɣ win ɛzizen am rruḥ
Yenna-yi ta d dunnit
Ka teṭṭfeḍ ad am-iruḥ}}

Tekcem targit di tilawt. Ayen yekkukra wul ad at-iẓer icebbel tanafa-s. Tanekra iban ad tili ɣef tidet ama tqeriḥ ama telha. Tikwal targit d netta-t i d ddwa n tlufa. Tikwal targit d netta-t i d tiɣri ɣer tegrawliwin akken yimal ad yelhu. Di yal tallit ɣer yal agdud targit tessawel i targit, tirga ttleqqiment asirem, asirem yessidir amdan, tudert tettawi amdan ɣer leɛli akken tinirin n yigenwan ad as gen-t rreḥba i lebɣi n lebɣi deg uɣbalu n tafat ansi i d-tekka yakk tafat.

10 COMMENTS

  1. « Targit-iw tefaɣ mxalfa » Aṭas n yemdanen mačči kan di tmedyazt n yeqvayliyen akken i d-tenniḍ deg weḍris agi.
    Targit trenu tavɣezt i tudert n vunadem, d acu kan, awi uffan di tilawt i tella tidett ula ma qariḥet.

    • Que faut-il retenir du personnage appelé Ait menguellet Lounis si ce n’est hélas pour lui ,il appartient au passé ,tous les Kabyles réalistes le rejettent à présent ,après toutes ses courbettes qui s’apparentes à des trahisons du peuple kabyle ,pour lequel d’ailleurs il lui refuse l’appelation de peuple ,Lounis dit bien qu’il y’a qu’un seul peuple appelé :peuple Algérien ,c’est vraiment dommage pour lui ,il est considéré pour mort pour les Kabyles qui luttent contre le pouvoir .Autant l’ancien Ait Menguellet était crédible ,mais aussi cohérent avec ses chansons,autant le nouvel Ait menguellet de 1999 à ce jour a perdu de son aura et aussi de sa gloire qui ne subsiste que le passé ,puisque il est si proche du pouvoir politique de Bouteflika et pour son amie Khalida Toumi qui a reçu comme consignes d’attribuer tous les galas ou autres festivals qu’organisera l’état à Ait menguellet en priorité ,donc fini le temps où notre chanteur fut interdit de galas étatiques .
      Entre Ait menguellet et l’état y’a un contrat entre eux ,c’est du donnant-donnant ,c’est hélas aussi le même cas de Said Sadi .
      L’argent à toujours corrompu les âmes( faibles) ,et Lounis a mordu l’ameçon .

      Kabilement votre ……….Koceila .

      • {{ce qui me désole dans ton propos cher koceila c’est cette attaque gratuite contre Lounis que ni mon article , ni le thème de cet article ne sauraient générer( je doute que tuas lu le contenu) tu confonds entre prise de position ( et nul ne peut dénier ce droit à Lounis Ait Menguellet) et production poétique. Là il s’agit d’une analyse du phénomène du rêve tel qu’il est approché par ce poète.
        Quand eu reste , comment peut on construire cette Kabylie si on se met à tirer sur tous ceux qui ne pensent pas comme nous ou ont une vision de chose que la notre? Tu me fais peur ami!!! Lounis disait déjà  » Kra n win ur hadaren ara am nekni asen sifeg aqqeru » . Moi je rêve d’une kabylie tolérante qui sait reconnaître ses artistes, ses intellectuels et qui ne les frappe pas d’anathème sous prétexte qu’ils ont des idées divergentes des nôtres
        selon toi Ait Ahmed, Sadi… et des milliers de kabyles qui pour le moment ne sont pas pour l’autonomie sont à bannir de la Kabylie??
        vraiment tu me fais peur et tu ne rend pas service au peuple kabyle en disant cela sur Lounis Ait Menguellet.
        dommage.}}

      • Heureusement qu’il n’y a pas grand monde qui pense comme vous a mas Khoceila 🙂
        Car, dans tel cas, {{thaqvaylit}} aurait disparue depuis belle lurette.
        Mais bon, grâce à des homme comme Lounis elle est et sera toujours là tout comme l’humanisme, l’intelligence et l’éspoir qui l’accompagnent.

        Bref, la caravane passe …

  2. « Targit-iw tefaɣ mxalfa » Aṭas n yemdanen mačči kan di tmedyazt n yeqvayliyen akken i d-tenniḍ deg weḍris agi.
    Targit trenu tavɣezt i tudert n vunadem, d acu kan, awi uffan di tilawt i tella tidett ula ma qariḥet.

    • Que faut-il retenir du personnage appelé Ait menguellet Lounis si ce n’est hélas pour lui ,il appartient au passé ,tous les Kabyles réalistes le rejettent à présent ,après toutes ses courbettes qui s’apparentes à des trahisons du peuple kabyle ,pour lequel d’ailleurs il lui refuse l’appelation de peuple ,Lounis dit bien qu’il y’a qu’un seul peuple appelé :peuple Algérien ,c’est vraiment dommage pour lui ,il est considéré pour mort pour les Kabyles qui luttent contre le pouvoir .Autant l’ancien Ait Menguellet était crédible ,mais aussi cohérent avec ses chansons,autant le nouvel Ait menguellet de 1999 à ce jour a perdu de son aura et aussi de sa gloire qui ne subsiste que le passé ,puisque il est si proche du pouvoir politique de Bouteflika et pour son amie Khalida Toumi qui a reçu comme consignes d’attribuer tous les galas ou autres festivals qu’organisera l’état à Ait menguellet en priorité ,donc fini le temps où notre chanteur fut interdit de galas étatiques .
      Entre Ait menguellet et l’état y’a un contrat entre eux ,c’est du donnant-donnant ,c’est hélas aussi le même cas de Said Sadi .
      L’argent à toujours corrompu les âmes( faibles) ,et Lounis a mordu l’ameçon .

      Kabilement votre ……….Koceila .

      • {{ce qui me désole dans ton propos cher koceila c’est cette attaque gratuite contre Lounis que ni mon article , ni le thème de cet article ne sauraient générer( je doute que tuas lu le contenu) tu confonds entre prise de position ( et nul ne peut dénier ce droit à Lounis Ait Menguellet) et production poétique. Là il s’agit d’une analyse du phénomène du rêve tel qu’il est approché par ce poète.
        Quand eu reste , comment peut on construire cette Kabylie si on se met à tirer sur tous ceux qui ne pensent pas comme nous ou ont une vision de chose que la notre? Tu me fais peur ami!!! Lounis disait déjà  » Kra n win ur hadaren ara am nekni asen sifeg aqqeru » . Moi je rêve d’une kabylie tolérante qui sait reconnaître ses artistes, ses intellectuels et qui ne les frappe pas d’anathème sous prétexte qu’ils ont des idées divergentes des nôtres
        selon toi Ait Ahmed, Sadi… et des milliers de kabyles qui pour le moment ne sont pas pour l’autonomie sont à bannir de la Kabylie??
        vraiment tu me fais peur et tu ne rend pas service au peuple kabyle en disant cela sur Lounis Ait Menguellet.
        dommage.}}

      • Heureusement qu’il n’y a pas grand monde qui pense comme vous a mas Khoceila 🙂
        Car, dans tel cas, {{thaqvaylit}} aurait disparue depuis belle lurette.
        Mais bon, grâce à des homme comme Lounis elle est et sera toujours là tout comme l’humanisme, l’intelligence et l’éspoir qui l’accompagnent.

        Bref, la caravane passe …

  3. tanemmirt d acu xsegh ad d inigh belli targit di tmeti nnegh negh aseqdec ines deg wawal imi ara d yini yiwen am zun d targit ,d a am akken d ayen yellan d awezghi wayen akken gher yewwed wemdan-nni ,negh am zun d targit ,tamsalt-nni tghawel ur tettif ara atas n wakkud digh anida i as yeqqar di targit yeshel kullec (am akken ayen akken i ak yettwakksen di tudert n yal ass di targit ad twalid negh ad t idired d agi am akken yenna di tezlitt nni ad akem ttsewwiregh wehdi di lmex iw ih d ayen akken ur yewwid yiwen ad as tyer d targit ad ittawi tugniwiwn digh din ad ad yurar akken ias yehwa tanemmirt a hamid kecc yerran s lmendad-ik ar waya affud izemren

  4. tanemmirt d acu xsegh ad d inigh belli targit di tmeti nnegh negh aseqdec ines deg wawal imi ara d yini yiwen am zun d targit ,d a am akken d ayen yellan d awezghi wayen akken gher yewwed wemdan-nni ,negh am zun d targit ,tamsalt-nni tghawel ur tettif ara atas n wakkud digh anida i as yeqqar di targit yeshel kullec (am akken ayen akken i ak yettwakksen di tudert n yal ass di targit ad twalid negh ad t idired d agi am akken yenna di tezlitt nni ad akem ttsewwiregh wehdi di lmex iw ih d ayen akken ur yewwid yiwen ad as tyer d targit ad ittawi tugniwiwn digh din ad ad yurar akken ias yehwa tanemmirt a hamid kecc yerran s lmendad-ik ar waya affud izemren

Comments are closed.