Tuɣalin ɣer tirga d tmuɣli n teqbaylit

10
284

S wanecta, ad nezwi yir tikta, i yesɛan yemdanen, ama d iberraniyen, ama d iqbayliyen (Imaziɣen), ɛad iqbayliyen, ɣef tutlayet-nneɣ d yidles-nneɣ ( yeqqaren i wacu-tt tutlayt-a, d amawayt, ur tesɛi ara ilugan,…) tigi akk d yir tikta ur nesɛi ara azal la lmizan. Ilaq ad neṛz akk yir tikta-agi, yuzlen deg wawal ɣef teqbaylit (tamaziɣt), ad sent-nerr lqid, ad tent-nbeddel s tiyaḍ, s tid iṣeḥḥan. Ma yessefk ad s-ncemmeṛ i teqbaylit, a d-nbeggen leɛyub i tesɛa mebla ma nufa-asent-d tifrat, waggi nettsemmiy-as ahuddu. Igduden yakk sɛan leɛyub, ahat yugaren leɛyub-nneɣ, macci d aɣilif, llan akken llan ! Ass-a ilaq fellaɣ daɣen ad d-neḥyu ayla-nneɣ, tirga-nneɣ, timucuha ! Ma ulac akk maḍi ad tent-id-nesnulfu ! Imi ass-a d tirga n wiyaḍ i s-inteddu, s tmuɣli n wiyaḍ i s-nettwali; ama d tid n tiɛerbebt-tisneslemt, neɣ d tid n irumyen. Tirga-nneɣ, tamuɣli-nneɣ nerratent ɣer deffir. Amek ihi? Ur nessin ara ad nargu? Neɣ ur nessin ara ad nwali? Alama urgan neɣ walan deg webdil-nneɣ? Aneḥṣsu kan belli, win ittmuqulen s wallen n wiyaḍ macci d iman-is i yettwali neɣ ara iwali, «tewɛer tyita n lemri ! »…. ḥṣut ihi, « tamuɣli maççi d allen, tamuɣli n wid itt-yesɛan ». Ma d awal n wid i s-izemren.

Issefk ihi ass-a, a nennaɣ timuchuha-nsen d tirga-nsen i yettaɣen aẓar deg wallaɣen-nneɣ d wulawen-nneɣ d wid n tarwa-nneɣ ( s llakulat d ttawilat nniḍen bḥal, rradyuwat d iǧernanen, tiliẓriwin d lantirnit…), anect-a yakk ad ten-mager s teqbaylit. Ayla-nneɣ ad t-nebrez, ad t-nefres, ad s-ncebbeḥ s tiktiwin yelhan ara neẓẓu deg wulawen d wallaɣen n tarwa-nneɣ, ad t-id-nbeggen s tehri, ad s-nɛiwed aḥelles i ttɛebga imalen acḥal d leqrun-aya, ma ulac ad aɣ-yawi lmil, aneɣli s lqedd, ad neṛṛez anda ur nettnejbar…

Amennuɣ-nneɣ ass-a mgal n tmucuha n wiyaḍ yettaɣen amkan s tehri di tmetti, d tigi i yekkaten ɣer wallaɣen sganent-ten, i yessedragen tidett, i yesderɣilen allen, i yettcuddun ilsawen, i yeskawayen ifadden, yettṛuzen tirga yelhan, yesnuzen irgazen d tlawin, yettbeddilen tudert s lmut ! Ass-a i neḥwaǧ d izumal-nneɣ, macci d wid n wiyaḍ, ara d-yerren tafat ɣef tutlayt-nneɣ d yidles-nneɣ, ar ad d-icerqen iṭṭij deg wallaɣen-nneɣ, ara yezzuzren tirga-nneɣ, ara igen tidett d lsas i tudert-nneɣ. I neḥwaǧ ass-a, d aṣṣaḍen-nneɣ, d izumal-nneɣ ad ten-id-nesekfel. Ih, init-asen ula d nekni nesɛa izumal ifazen, ula d nekni nesɛa imnayen, nesɛa igelliden d tgellidin, imusnawen d tmusnawin, igrawliyen d tegrawliyin, nesɛa irgazen d tlawin, ula d nekkni igenni-nneɣ yeččur d itran yettfeǧǧiǧen, iwumi sriɣ i yitran-nwen yesderɣilen !

Ɣur-neɣ tasekla ifazen, d umezrɣuy uran-t tlawin d yergazen, Ɣur-neɣ ihi ifadden d iɣallen yeqwan wid ur yettruzen. Cemret i yiɣallen-nwen, tzemrem ad tawḍem s anga ur yewwiḍ yiwen, s tmusni-nwen, s lefhama-nwen, s ttrebga-nwen, s teqbaylit ara tawḍem. Ssalit ṣṣut-nwen, Sseɣlit awal-nwen: d win ifazen. Steqsit-tten ɣef wacu iwen-d-wwin ad beddlen yis tirga-nwen:
Init-asen: Tamusni iɣ-d-tewwim d tafat berriken, Isebɣen allaɣen, iɣ-ireglen allen

Init-asen: Tidett iɣ-temlam d tin yeskiddiben,
Yesseɛraqen iberdan.

Init-asen: D acu iɣ-d-iṣaḥen
D tala n idammen
Irennun cyaḍ
i wulawen ifuden

Init-asen: S wacu i ɣ-teswayem allaɣen:
S tregwa n ssem;
Yesseɣren tafsut, tenɣa ijeǧǧigen.

D acu iɣ-d-iṣaḥen: D ajenwi itesmesdem
ɣer wid i ken-yumnen
Neɣ d lemkaḥel i trefdem
ɣer wid meẓẓiyen,
Tenɣam igerdan,
Akken i d-frurxen

Ma d tilelli-nwen: D tin yesganayen, tessekna imdanen
Irgazen, tisednan,
Terra-ten yakk d aklan.

Ass-a ur yelli wacu i nerǧa segwen, yegraya‑ɣ-d kan anebru i telkin-nwen ! Ad nenjer azduz ur yenǧir uḥeddad, ad s-nili d afus, At Rebbi as-d-gen lmendad.
Init kan: Aqlaɣ da, mazal-aɣ nella. ad nili d iqbayliyen d wawal.

10 COMMENTS

  1. Aqli dagi d aqvayli yeṭfen deg waẓar-is. Aẓar aqvayli d tutlayt-is, d idlis-is, aqaddar n wayeḍ.
    D acu id ifadden: « d iɣalen yeddukklen » ger-anaɣ s yeqvayliyen.
    I ḥemmlaɣ iqvayliyen yumnen s teqvaylit-nsen, wamag wid nni yeqaren deg wawal-nsen bli d ayla n wayeḍ ig lhan, d nnger ig vɣa i Tmurt n yeqvayliyen d tarwa n yeqvayliyen.

  2. Aqli dagi d aqvayli yeṭfen deg waẓar-is. Aẓar aqvayli d tutlayt-is, d idlis-is, aqaddar n wayeḍ.
    D acu id ifadden: « d iɣalen yeddukklen » ger-anaɣ s yeqvayliyen.
    I ḥemmlaɣ iqvayliyen yumnen s teqvaylit-nsen, wamag wid nni yeqaren deg wawal-nsen bli d ayla n wayeḍ ig lhan, d nnger ig vɣa i Tmurt n yeqvayliyen d tarwa n yeqvayliyen.

  3. Yak azduz imug s wesɣar ?
    Amek ara t-id-yenǧer uḥeddad yekkaten uzzal ?.

    G.M. : qqaren ẓber (tailler) macci nǧer.

    Tanemmirt a gma.

    • Aheddad, d win ikkaten uzzal, s teqbaylit qqaren-as « amzil » meâna neqqar ah’eddad n wawal = issen ad immeslay. ah’eddad n lfett’a, maççi d uzzal i ikkat, d lfett’a. Awal n teqbaylit at’as umi ittuseqdac.

      Awal n « azbar », ittuseqdac gher uh’eddad, izebber uzzal ih’man s ufella n tawent irsen ghef zzebra n usghar, daghen gher ufellah’ izebbren ah’riq negh tizgi, akken ad tt-ifres ad tt-yerr d taferka.

      Azbar ur ih’ladj ara amehh’es’ (précision) akken kan bab-is ad izreb di ccghel.
      Anjar, deg usghar, ilaq umehh’es’ akken ad ittwaheggi wallal iwulmen ara d-izgen i ccghel am ufus n tgelzimt, tisilet, taqedduh’t…

  4. Yak azduz imug s wesɣar ?
    Amek ara t-id-yenǧer uḥeddad yekkaten uzzal ?.

    G.M. : qqaren ẓber (tailler) macci nǧer.

    Tanemmirt a gma.

    • Aheddad, d win ikkaten uzzal, s teqbaylit qqaren-as « amzil » meâna neqqar ah’eddad n wawal = issen ad immeslay. ah’eddad n lfett’a, maççi d uzzal i ikkat, d lfett’a. Awal n teqbaylit at’as umi ittuseqdac.

      Awal n « azbar », ittuseqdac gher uh’eddad, izebber uzzal ih’man s ufella n tawent irsen ghef zzebra n usghar, daghen gher ufellah’ izebbren ah’riq negh tizgi, akken ad tt-ifres ad tt-yerr d taferka.

      Azbar ur ih’ladj ara amehh’es’ (précision) akken kan bab-is ad izreb di ccghel.
      Anjar, deg usghar, ilaq umehh’es’ akken ad ittwaheggi wallal iwulmen ara d-izgen i ccghel am ufus n tgelzimt, tisilet, taqedduh’t…

  5. Tanemmirt a Djidji, d ad’ris yeççuren d lemâani d wawal ukyis d wudmawen icebh’en.

Comments are closed.