Tamettant n useddanku (II)

0
356
Bumedyen
Bumedyen

TAMURT – Izayriyen erǧan azal n wayur akken a ten-sɛalmen imḍebbren-nsen, hataya, mačči kan yuḍen, maca yesred*. I d-nnan ass n 14 nuvamber 1978 mi id-yezzi ar tmurt-is si temdint n Musku. Zaɛmantik hatan yerra-d aḍabu ar ger ifassen-is. Akka i d-yeffeɣ lexbar ar widak it-iqqerben yellan ar yidis-is, yernu lla heddren, rennun i wid ara yeslen. Maca aṭṭan it-yeblan, i yessenqasen deg-s yal ass, d win deg ulac kra n talwit neɣ ccfa.

Ayagi dayen d-nnan ṭebbat imeqranen i ybedden ar tama n uqerruy-is. Dumatu*, lehlak-is yuɣal mačči d ayen ara yeffren, imi tidett ulac win i yzemren as-isbur abeḥnuq akken ad tɣumm (01).

Tabaḍnit-agi,* d tin i yesseqdac si zik-is, acku mara twalim tinna yexdem i wasmun-is* Hmed Ben Bella, ar ass-a, ulac win yeḥsan anda it-iḥbes, ɣur-s tura lqidar n mraw seddis* n iseggasen aya. Akka i yga Hewari Bumedyen d wanhil-ines.

Aṭṭan ak d ddwawi, alufandunag*, ad ffrent, ad suzerent ziggat* n wudem-is. D aya i d-isfaqen Izayriyen af liḥala n ṣeḥḥa n tezmert-ines. Akka ula d Ifransisen ɣef tqadumt n Georges Pompidou. Lehlak-is ula d netta, yeqqim yeffer. Am akken it-icuba ar “wuccen” yiwen usgerdas*, asmi akken yesseɣḍel aḍabu n wasmun-ines ass n 19 yunyu 1965, akken ad yessali win-is.

Ihi, am uccen; udem-is iɣezzit wirrif d ccḥani d ddɣel it-ized ɣen. Am wuccen umadaɣ yectuqen iniɣman d tiqezzumin n uxerrub deg lawan n tegres. Iɣsan n tqadum-is banen-d suffella n tegwlimt, tamuɣli-is truḥ am akken tɣab wis anida. Netta dagi, nettat anda nniḍen. Ittbin d imseḍḥi aburez, maca ur yettsemmiḥ, ur yettqil yiwen, ur iɛteq win ara yilin d axṣim-is.

Akka i yga uxeddaɛ n Ṛebbi armi i ykellex “izem” n Ǧerǧer” Mas Krim Velqacem (ad fell-as yaɛfu yerḥem) asmi is-iceggaɛ imenɣan* akken ad-awin tarwiḥit-is. Γur-s 38 n llesna di tudert-is, akken d ittbin af teswirat n tallit nni: d axelwi* udem-is ittummeč s tneslemt, iḥmeq ad yaɛli, yezmer i wraju (02)

Si Muḥemmed Buxerruba ilul di Clauzel, i tɣiwant tamasayt* n Gelma usamer*, yefren ad isemmi iman-is Huwari Bumeddyen, axaṭer di Tala Yemsan,*m iɣulad n llun n zaɛter*, tella yiwet n tmezgida taqvurt n Lzayer taɛravt (03) i wumi qqaren akkagi. Kra seg imalwayen* n FLN n lgirra nni, xulḍen aɣerbaz alemmas* Bugeaud n lzayer tamanaɣt,wiyad n win n Blida. Widak-agi meṛṛa ddan, ɣran deg uɣerbaz n Lzayer tafransist*.

Amawal:

Usenddanku: tyran /yesred:extenué /dumatu: immédiatement (awal-agi mazal-it kana ar taddart n Tgemmunt Ukerruc). /tabaḍnit: secret /wasmun-ines: acolyte /alufandunag: cela devrait être, si seulement,… /mraw seddis: 16 /anhil: régime /ziggat: traits du visage /usgerdas: diplomate /aburaz: fière /menɣan: tueurs /axelwi: ascète /tamasayt: mixte /usamar: Est
Tala Yemsan: Tlemcen /zaɛter: zafran /imalwayen: leaders /aɣerbaz alemmas: lycée /ṭam: 8 /ṣa: 7

Lemɛani n dunnit:
01) Inna uzemni zik: « tidett am win i yɣeyyeren seg ass n wedfel, mi yefsi wedfel nni, kra din ad d-iban. Akk-a i d tixidas n tarwa n ignawiyen: tuffra, uleqrar lefḍiḥa fell-asen. Akk-a i d dderya tegnawit, ayen i d-skaddben fell-aɣ si 62 ar ass-a mačči dayen ara yeqbel laɛqel n bnadem.

02 ) Akk-a i gan imtaɛrben d temtɛrbin, zemren ad rajun nnuva-nsen xas ma d leqrun. Nekni nettḥir, nḥemmeq akken a naweḍ ar lebɣi-nneɣ, acukan, ur ilaq ara a nettu belli akud* i teddu mgal n Iqvayliyen d Imaziɣen sumata.

03) Neffeɣ-d si Lzayer tafransist si 1962 s umennuɣ n ṣa* n iseggasen, neɣli ar tesraft nniḍen tin n “Lzayer taɛravt-tineslemt”. Si 63 i yura deg tmendawt n tmurt nneɣ belli tuɣal d “taqwirt n waɛraven”*. Si tcerkett n urumi, neɣli ar tin n waɛraven-inselmen. Tura si 62, nekni mazal ur d-neffiɣ ara si ṭlam n imnekcemen, xas akken d nekni i tt-id-iḥellan, i yemmuten fell-as, atg… Imir-n, imtaɛrben d temtɛrbin qqaren-as: “wacbihum leqbayel maɛa nsara” (d acu yeblan irumyen d Iqvayliyen). Maca, mazal ar tura, ar ass-agi: lketra n Iqvayliyen ur d-wwin ara s lexbar belli tamurt-nneɣ tuɣal d taɛrabt ddawa n tmitrayiḍt n bukaskiḍ aɛrav-ineslem.

.* Deg imnekcem ar wayeḍ, yal yiwen s tezlitt-is. Si 1830 ar 1962:
1) “De Dunkerque à Tamenrasset, c’est la France” (le General De Gaule en 1958).

2)”L’Algerie c’est la France” (François Mitterrant 1959)

* Deg imnekcem ar wayeḍ, yal yiwen s tezlitt-is. Si 1962 ar ass-a, Aɛrav imnekcem yeqqar ula d netta di tmendawt-is:

* Ben-Bella, Boumedyen, Chadli Bendjedid, Zerwal, Boutefliqa:
1) “De l’Atlantic au Golf persique c’est la nation arabe” . 2) L’algerie est un pays arabe, elle fait partie du monde arabe et de la nation arabe. Elle est indissociable de celle-ci. 3) L’arabe est la langue nationale et officielle de l’Algérie. L’islam est la religion de l’État algérien. Le peuple algerien est un peuple arabe et musulman.

(voire la constitution algérienne de 1976 à ce jour est toujours en vigueur. Cette dernière a été rédigée par Mas Réda Malek).
Depuis 1962 à ce jour, notre pays est devenu un territoire de l’Arabie et des Arabes avec la bénédiction des algériens assimilés aux Arabes bédouins.

* Fransa teqqar-aɣ-id zik: « Usiɣ-d akwen nesivilizi akken ad tfehmem, acku kunwi d lmal yiwen nwen ».
Aɛraven agi n Tmazɣa, qqaren-d diɣen ula d nutni : « Newwi-awen-d aqwran, akken ad d-uɣalem d imdanen. Qbel tellam tzedɣem deg ifran, tettɛebbim iqwerman d yeẓra af yaɛrar-nwen. Qbel akinna, tellam di « laǧahiliya »(4). « Ur tessinem lla taɣuri, lla tira. Kunwi d lmal udayni kifkif ». Ihi, nekni s waɛraven-agi nussa-d nerra-ken-id d imdanen. Tura, lḥenddulleh…. !

Yernu ar waɛraven, yak umezruy n Tferka taɣerbit, yebda kan si lqern ṭam d afella. Ihi ma tuɣem awal-iw: brut-as i weqwran-nsen (amnet kan s iassasen nneɣ d lemqamat d tqerrabin) nneɣ ad tethennim, ad taf lehna tamurt-nneɣ akken ad tuɣal ar imawlan-is u tutlayt nneɣ taqvaylit neɣ tamaziɣt ad taf iman-is u ad taɣ tasga am lalla-s tagnawit si 1962.

04) Terme trés employé par les Arabes dans leur discours négationiste et raciste qui a pour but d’éffacer toutes références historiques, linguistiques et identitaires. Ils veulent nous faire croire qu’ avant leur arrivée en Afrique du Nord avec leur koran, rien n’existait. La ǧahiliya signifie ceci:  » un monde sans foi ni loi, habité par des êtres étranges ».

* Cfut belli Iqvayliyen d teqvayliyin i mazal ur nessin ara amezruy nneɣ, ur neḥsa yara d acu xedmen waɛraven deg neɣ, ur zmiren ara ad fefhem tamsalt-agi ɣef nettnaɣ nekni d wigi yuɣalen d wiyaḍ di tmurt-nsen, ur ten-terri tmara.

* Traduit du français au kabyle d’après l’article de Eugène Mannoni dans l’hebdomadaire français le Point.: intitulé « la mort d’un tyran ». (27 novembre 1978. n°323).

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here