Isem yiwen, tajaddit tefreq-iten

0
451
Lasel d yisem
Lasel d yisem

TAMURT – Yiwen n uzayri d aɛrab, ittidir di Fransa. Yiwen wass, ibɣa ad inadi ɣef iẓruran-is deg dunnit anda ma llan, wigad igan isem ‘ISLI », am netta. Iddem-d lbottin* n tilifun, ittqellib, ittqellib armi i d-yeɣli ɣef yissem yecban winn-is. Yufa-t, bab-is, isɛa lqahwa di tɣiwant n Saint-Ouen (lqarub n Lpari).

Iṭṭef tansa* nni imiren, imerki-tt ɣef yiccer n lkaɣeḍ. Azekka nni iruḥ ad iseqsi ɣef uqahwaǧi yagi u yernu akken ad ixdem tamusni tamerbuḥt (i yettmenni). Akken yewweḍ ɣer dinna, yekcem ɣer tberna* yufa yiwen ar ukuntwar, dɣa isuter d acu ara isew. Mi is-d-issers lkas n tissit, inṭeq ar uqahwaǧi, yenna:
– Bɣiɣ ak-id-seqsiɣ, ma ulac uɣilif (s taɛrabt)*.

Aqahwaǧi illan d aqbayli, yewhem d acu aka yebɣa as-id-yini wergaz di laɛmer walan-t wallen-is. Aqbayli inna:
– D acu aka, ar lxir ncalleh ?
Aɛrab, aččamar-is armi d idmaren, yecmumex, yenna:
-Teḥsiḍ neɣ ala, kečč yak isem-ik ISLI, ɣef akken i tufiɣ di lbottin n tilifun, neɣ mdah* ?

Aqbayli, yesxec* kan, ittmuqul-it, ittraju d acu ara « s-yerr d ṣṣerf akken ad t-iṣṣemmer » (01) s wawal, inna-yas:
-Ih, akkagi i yella lḥal, isem-iw ISLI s tidett.

Aɛrab, « anida ara k-yerr din a lferḥ » (02), yerra-as s ucmumex armi d imeẓẓuɣen (03), yenna:
-Ula d nekk isem-iw ISLI, am kečč,….Yak ziɣ adrum nneɣ yiwen, ur neḥsa…
Aqbayli yeskres tawenza-s, Aɛrab lla yettkemmil deg awal-is :

-Ufiɣ-t di lbottin n tilifun, nekk tufiḍ lla ttnadiɣ acḥal uya ɣef tanedraw* akk anda ma llan deg dunnit, akken ahat yiwen wass a nemyagret sumata, ma irad Yillu.

aqbayli nni, iseqsa-t, wansi-t umexluq agi i yesɛan isem am netta, i d-iruḥen ar ɣur-s ad t-yerr n tfamilt-is. Winna, ittkemmil deg wawal-is yeqqar (dima s taɛrabt):

-Ula d nekk d Azayri am kečč ! Aqbayli yerra-as:
– Ih, am nekk… ? maca timeslayin nneɣ mxalafent ay ameddakel, neɣ mdah ?
Aɛrab yessusem kan, ibedd-as wawal (04), dɣa yenna: Ih, s tidett, maca yak d izayriyen akk i nella ? Aqbayli, inna:

-Nniɣ-ak ay amexluq n Ṛebbi (05), sew kan lkas-ik teṭfeḍ iberdan-ik (06) s yagi di laɛnaya-k, nekk ur lliɣ n tfamilt-ik xas ismawen nneɣ yiwen; d amcabi kan i ttemcabin, wammag amer ara tiliḍ d mmi-s n laṣel-iw imi kečč d Aɛrab nekk d Aqbayli ? Dagi kan, amer di tefhimeḍ tili fiḥel ma tesseqsaḍ iyi-d.
Aɛrab isgwergwer* lkas-is ɣef tikelt, tawurt tefka-t, yeffeɣ tuffɣa n iberriq.

Amawal:
Amawal:
lbottin: yella yiwen wakud, d asafsar n yismawen n widak yakk yesaan tilifun deg ixxamen-nsen. Deghen ak d d lmahellat d lluzint, atg,. Akken win ittqelliben kra at-yaf. tansa: ladris, uttun anda yezdegh umdan.
s taɛrabt: am akken twalam, wigi imi neqqar aaraγen, anda ibghu imager-ik-id (ma yaaqel-ik d aqbayli) ak-d-imeslay s tmeslayt is.
tberna: d alkan anida serbayen lbira d lancul sumata.
mdah: ala
yesxec: yewhem d acu ara s-id-yin wergaz nni.tanedra-a: tanaslit-is, aẓar-is, atg,…
isgwergwer: iswa lkas-is ɣef tikelt (d’un trait).

Lemɛani n wawal:
(01) s-yerr d ṣṣerf akken ad t-iṣṣemmer s wawal : d win ara yerren awal i yiwen, mebla ma yufa amek ara s-id-yerr s wawal ula d netta.
(02) « anida ara k-yerr din a lferḥ »: ulac anda ar yerr lferh-ines, lferh ameqran.
(03) yerra-as s ucmumex armi d imeẓẓuɣen: d yiwen iaɛǧeb lḥal, imiren ad yelli aqemmuc-is alamma yelli akken yella.
(04) ibedd-as wawal: iɛareq-as wawal, yeḥsel amek ara s-id-yerr.
(05) amexluq n Ṛebbi: ma yiwen ur nebɣa ara at-yissin.Ur t-yeḥwaǧ ara, d aberrani ar ɣur-k, atg,..
(06) ṭṭef iberdan-ik: ur teḥwaǧeḍ ara, yugi amdan nni, yifit ad iruḥ ayaxir-is.

Tamuɣli-w:
* Tadyant agi, teḍra-d s tidett anida aka i d-nniɣ. Am akken teẓram, xilla n tikwal llant twaculin anda isemawen-nsen temcabin, maca kra dinn ur ten yecrik ar wedrum. Amdan agi d Aɛrab n tama n ccerq di Lzayer, ɣas akken isem ines ISLI, am uqbayli agi, maca kra dinn ur ten-yecrik, lla tameslayt, lla idammen, atg,…Am akken teẓram, d Fransa iɣ-ifkan isemawen agi nniɣ i nettawi tura di tnekkit nneɣ. Fransa dexdem awanek* aɣarim* aseggas n 1865. Ihi, aɛrab agi, imaren tawacult-is mazal-iten ttmeslay tamaziɣt, maɛran seg imiren ar tura, uɣalen d imsɛarben, berran di tutlayt ak d tjaddit-nsen. Akka i teḍra yakk d twaculin yebran i tutlayt-nsen, « beddlen tagwlimt am izeman di tefsut ».
Tagara.

Hand berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here