Azekka n tutlayt nneɣ

0
741
Tutlayin di dunit
Tutlayin di dunit

TAMURT – Nenna-d deg tira n yeḍrisen iɛaddan d akken tura iwweḍ-d lawan akken yal aqbayli, yal taqbaylit ad yefk azal i tutlayt-is. Acimi ? Greɣ tamawt ar yemdanen n tura, xilla ur d-cliɛen ara di tutlayt-nsen, acku iwwi-ten ṭmaɛ n cci akked d zzhu n ddunit. Yal yiwen anida yerra aqerruy-is, nwan tura (widak ig ɣeflen) ahat d « at Ṛebbi » (les Dieux) neɣ d iɛessasen n tmurt taqbaylit ara sen-igen ttawil akken ad tifrir, ad d-ban tutlayt taqbaylit neɣ tamaziɣt sumat deg lberr (espace).

D ayen tura a yiqbayliyen d teqbayliyin akwit-d si meɣrud n ddin
ineslem i ken yessegnen d leqrun. Akwit-d si « cemma n sidi Ammar » i
ken-issegnen d leqrun armi ass-a nettwaḥkem yernu seg wid yellan d
ineggura deg ddunit.
Ihi, awal-iw d akken ilaq-asen, asent i yiqbayliyen d teqbayliyin,
akken llan, anida llan, ad bedden ɣer yedles-nsen d d tutlayt-sen,
maca acengu aɛrab-ineslem, ur igin ara, lla iqeddec (am unafad) akken
ad tt-yessenger. Taneggarut kan, dayen twalam d aseḥbes n weɣmis
Tiɣremt i yugin ad iffeɣ.

Ayɣer anect-a ? Acku ma qqaren yemdanen aɣmis s tutlayt-nsen, imdanen
agi ad uɣalen ad ḥemlen tameslayt-nsen u ad tt-temmeslayen akken
iwata. Akka kra n-iseggasen kan ɣer zzat ad terfed iman-is am lalla-s
taɛrabt tagnawit akked d tasaɛuddit. Ihi, tira d tɣuri d ayen ig
gerzen nezzeh, s waṭṭas.

Acengu aɛrav-ineslem ur iggan ara s talwit alamma yessenger tutlayt
tamaziɣt sumata a baɛda tutlayt taqbaylit imi mazal-itt d nettat kan
ig refden taɛkemt n tutlayin n Tmazɣa. Tura, ihi iwweḍ-d lawan, akken
ad nbedd am yiwen ɣer wayla nneɣ. Am akken teẓram u nnant-id imusnawen
yagi, tutlayt d « ṛṛuḥ » n wegdud (la langue est l’âme d’un peuple). Yal
agdud deg umaḍal ma ur ittmeslay ara, ur iseqdac ara tutlayt-ines
labud d lmut kan itt-ittrajun. Ihi, beddet, nnaɣet iɛdawen n
teqbaylit, n tmaziɣt, yerna deg iɛdawen-is, a tawaɣit, llan ula deg
tarwa-ines.

Ass-a, d ayen ẓrant wallen iw, d ayen yesla umeẓẓuɣ-iw d akken llan
iqbayliyen d teqbaylin ig ttmeslayen i tarwa-nsen : wa setrumit, wayeḍ
s taɛrabt. Llan iqbayliyen diɣen kra n tikelt ara sen-tefk tegnitt ad
hedṛen deg tiliẓriyin ar umikro, awal-nsen amenzu s tefransist, s
yenna ak-d-ittmeslay s trumit, anda is-yaɛreq wawal s tefransist,
dinna ad ineggez ɣer teqbaylit. Anect-a akk ulac win it-id-innan deg
tira n fcbuk neɣ uẓeṭṭa (internet.
Erret kan tamawt, llan wawalen i ssnen akk medden i zemren a
ten-id-ini s teqbaylit, maca wiggi izdeɣ-iten « lkerh n iman » (la haine
de soi) armi qqaren-ten-id s tefransist. Amedya: Ussan agi, aṭṭas i
yeqwa wawal ɣef unafad (virus corona), i lɛiwaḍ ad d-inin : » takmamt»
nutni ak d-inin : «la bavette». Illa diɣen wawal : akman, wagi qqaren:
« confinement » (akman). Ayɣer akk asefsed agi n tutlayt nneɣ ? Ayɣer
lkerh agi n yiman nneɣ ?

D lawan akken ilmeẓyen d telmeẓyin d iqvayliyen sumata deg unnar ad
d-sfiqen agdud aqbayli d akken ma ikemmel-itt akkagi, ur d-idduqqes
ara si « cemma sidi Ammar » atan d nnger kan ig ttrajun imaziɣen, acku
ma temmut tutlayt, agdud nni am tejra mebla iẓuran.
Cfut, ur ɣefflet ara, acengu aɛrab-ineslem yekkat s yal taɣwsa akken
ad issenger taqbaylit d tamaziɣt deg Tefriqt n Ugafa. Nekwni s
imeɣnasen, nessawal i laɛqel d lmaɛqul akken : « aken d-yehdu Yillu,
lhut-d d tutlayt d yedles nneɣ amma ad yenger ».

Illa yiwen wanzi qqarent-id imalisiyen : « Win mi itruḥ tutlayt-is ad
tenger tjaddit-s » (Qui perd sa langue perd sa race). Awal-iw ar da,
gret imeslayen agi i d-nniɣ d akken tutlayt taqbaylit ara tesseqdacem
yal ass, yal tamrit, yal ddqiqa di tudert n ken, n kent ay iqbayliyen
d teqbayliyin. Tanmirt n kent, n ken.

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here