Ḥadret a nettwakellex !

0
3563
Fidlɣum
Fidlɣum

TAMURT – Di teswiɛt agi n wekman, yal aqbayli, yal taqbaylit yaɛqel iman-is d acu-t,d acu-tt. Yerra tilisa d taddat-is. Tazwara, iskellef s taddar-is , s yenna, tamuɣli-s tmerreḥ armi tamurt taqbaylit d imezdaɣen-is sumata. Tura, ass-a aqbayli ifaq-d, yeẓra belli gma-s n wass-a n teswiɛt n lḥers, aytmas d widak nni wid yecrek lferḥ d lqerḥ.

Di teswiɛt agi n waṭṭan coγid-19, yeblan amaḍal akken yella, agdud
aqbayli yeẓra, iwala d akken gma-s d win n teswiɛt-agi n wekman.
Weqbel akk-in, asmi akken ttuɣun s tutlayt taberranit (s taɛrabt)
qqaren « xawa xawa », imiren xilla deg-sen isderɣel-iten Yillu d akken
teḍra yid-sen am tedyant nni n FFS di 1963.

Amek ? Acku, tamuɣli-nsen tuɣ tamurt meṛṛa si lɣerb ɣer ccerq, am
akken iqbayliyen d imsɛarben yiwen n wegdud, yiwet n tutlayt, atg,…
Ttagi i d sebba armi iqbayliyen d teqbayliyin imi ddan d umussu n
Ḥirak. Erran kra i ten-iferqen d imsɛarben d temsɛarbin ɣer deffir,
neɣ ar ṭṭerf. Ayen akka ? Acku ugaden ma skeflen-d d acu-ten, widak
agi, wid deg imxallafen tutlayt de wayen nniḍen, ur teddun ara yidsen.
Ihi, qeblen ad erren ɣer tama ayen yellan « a sen-id-yawi afaruq,
iɣisi» d wiyaḍ agi n tagmatt tagmatt. Am akken terram tamawt, akken
llan, ulac widak id-ittadren tawaɣit yeḍran i 63, di 80, ula d ttinn-a
n 2001 anda 128 ilmeẓyen ttwanaɣan d 5000 imejraḥ s terṣaṣin n
iǧaddarmiyen.

Am akken teẓram, wigi i wumi nessawal aɛraben, werǧin tergagi-d
tasa-nsen si lbaṭel ig addan fell-aɣ si 62 ar ass-a. Akken llan, amma
d isertiyen-nsen, amma d aɣref –nsen sumata, amma d imusnawen-nsen,
yiwen mačči yulit-id wawal di talit nni n tefsut taberkant.
A tagmatt  » at xawa-xawa », amek ara tefkem laman i wegdud am wagi,
akken azekka att-sarmem ad tili tudert yid-sen ? Nekk ur umineɣ ara,
win ass-a yugi iḍelli ittferriǧ deg-k, ur t-id-yuli yara deg wayen
yeḍran yidneɣ ad yili wayen yelhan s ɣur-s. Ma yiwen ass-a yugi ad
istaɛref yiss-k, ak iqbel akken telliḍ, ulac kra n ṭṭmaɛ n tegmatt ara
yilin yid-s.
Akka i teḍra i 49 asmi iqbayliyen semḥen deg iman-nsen, zewren
taddukli d tmunent d imsɛarben d temsɛarbin, wala ad bedden, ad ilin d
nutni akken llan zzat n waɛraben agi inselmen n usekkak ; neɣ ma
ulac, ur ttwaqeblem ara akken llan s tutlayt-is, s tjaddit-is
nekkit-is, ihi, ma akka ur d-teddun ara, awer d-uɣal lzayer agi n
uxessar !

Imḍebbren di talin nni, xtaren ad semḥen, ad erren akk ayen i
ten-iferqen d waɛraben inselmen ɣer yidis akken ad sufɣen afransis. Ur
faqen ara lbaṭṭel ara ixdem waɛrab ineslem i weqbayli ad iɛeddi tilisa
n win n urumi.
Mas Mulud Ferɛaun, inna-t-id, ineddeh-d ɣef ugdud aqbayli akken ad
qaraɛ, ad ɛauss iman-is fell-asen. Maca, Abane, Krim, Si Lḥusin d
Amiruc d wiyaḍ meṛṛa isderɣel-iten Yillu, walan kan « Ad teffeɣ Fransa,
imiren kullec ad yeddu akken iwata ». Widak agi n umussu ḥirak, akken i
sen-teḍra ula d nutni, ttinna n 49 id-yuɣalen deg allaɣ nsen, swaswa.

Iḥun Yillu kan, mačči iqbayliyen akken llan ig ddan « d aqfafen », am
nutni. Llan widak agi n umussu MAK, URK, d wiyaḍ d imusnawen am Allas
di Telli, anda i d-ssawalen i yeqbayliyen akken ur sen-tḍerru yara am
di tegrawla nni n 54. Maca, amur ameqran ddan am akraren ar « ubaṭwar
n tmezliwt ». Am Said Sɛadi, am Mulud Lunawsi, am Abdeslam Abdennur,
am Saɛd Xlil, ag,…. ur d-rrin ara ddhen nsen d akken, akken iqqar
Lwennas : »d aɣurru ».

Wigi meṛṛa d widak ig fkan idmaren nsen seg iseggasen nni n lḥers ddaw
n Houari Bumeddyen, Chadli Bendjedid, atg,… d imenza i yefkan
tirwiḥin nsen i tefsut n 1980. Agdud aqbayli mara iwali irgazen am
wigi zwaren-d ar wennar, amek tebɣiḍ ur d-yettmiri yara ɣer iberdan ?
Ad d-yemmir u yernu s waṭṭas. Inna-yi-d yiwen ɣef anect-a : « Amek ?
hatan ula d Abdeslam Abdennur deg wennar, lla d-itteffeɣ « . Nniɣ-as :
« s tidett, maca, akka i teḍra d igrawliwen nneɣ di 1954, ula d nutni
ɣilen, mi yeffeɣ urumi, an idir am atmaten di tmunent ara d-n-awi ».

Ur tezmirem ara ad teddum d yiwen, ma ur temsefhamem ara ɣef uzekka d
acu n wemkan ara aɣ-d-iṣiḥen garasen. Nettwakellex u taswiɛt teṣɛab
akter meqbel tagrawlanekni d ifransisen.
Hadret a nettwakellex !

Tura ilaq kullec ad d-ires ɣef ṭabla u ad nestenyi laɛqed yid-sen,
ayen akk i neṭṭalab d uḍabu yagi si 62 ar ass-a.
1) Tazwara ɣef tmurt, d acu-tt,amek-tt ara til : ttaɛrabt, ttamaziɣt
neɣ ttazayrit kan… ?
2) Ma ad ilint snat n tutlayin : tamaziɣt akked taɛrabt, amek ara
ttuseɣrent, atg… ?
3) Ddinineslem, ma ad yefleq netta d tsertit, neɣ amek ?
4) Ma a nebnu tamurt tafiddiralit neɣ d timanit, atg,… ?

Ilaq-aɣ tura ara ttnefru yid-sen, maca ma neqqim alamma yeɣli uḍabu,
tewwi-yaɣ twaɣit am 1962 ; yernu a ken i d-nniɣ, ma truḥ-aɣ tikelt
agi, ulac ajbar, ifuk usirem a tagmatt !
Weqγel ad tefra lgirra n urumi, ulac win yumnen aɣ-teḍru akkagi, ulac
widak yumnen seg iqbayliyen d akken wigi terram « d atmaten » akken
stɛamrem, a ken xedmen lbaṭel ig ɣelben winna texdem Franca. Ulac !!!

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here