Abrid n tjaddit

0
2529
ismawen
ismawen

TAMURT – Meslayeɣ-d yagi af yismawen i ilaq ad ddun deg usufeɣ n tjaddit nneɣ deg ṭṭlam n leqrun imnekcemen. Ayagi xedmen-t xilla n Iqbayliyen d imaziɣen sumata deg iseggasen nni, asmi i d-yesseɣli uḍabu azayri lḥers si 1963 af uqvayli. Ihi, ussan agi kan, yessemlal-iyi-d Yillud d yiwen umdan n tama n Iazzugen iwumi qqaren : T-Massinissa. Yernu argaz agi izmer ad yili ɣur-s laεmer n quset (40) n iseggasen di tmeddurtines. Issemlal-iyi-d diɣen Yillu d yiwet n teqvaylit, dima deg, tin iwumi semman Kahina. Tagi diɣen ɣur-s di tudert-is azal n caret semmus* (30) n iseggasen.

Bɣiɣ kan ad d-iniɣ dacu yeǧǧan armi xilla n twaculin tiqvayliyin mazal
ttsemmint ar tjuddwa nibeṛṛaniyen ? Dagi qesdeɣ-d xilla n ismawen
yeqqenen ar ddin n waεraven-inselmen. Nekki wi yi-icban, gummaɣ ad
fehmeɣ acuɣer. Γas akken iadda fell-aɣ lbaṭel aqerḍal seg-asmi Lzayer
tewwi timunent-is, akken ugin iqvayliyen sumata ad ttgezmen di ṛṛay
bac ad ilin, ad idiren d Iqvayliyen, d imaziɣen,fiḥel ma ssenden ar
uberrani.

Llan diɣen kra n widak i yεecqen deg irupiyaniyen, akka am widak
yettaken ismawen n tarwa nsen ar wid yettcabin neɣ icuban maḍi ar wid
n uberrani. Amedya : llan am isemawen : Kamelia (yusa-d si Kamal).
Yernu Kamal, Mourad, Boualam, d isemawen n Turk. Illa Sabrina, d isem
alaṭini. Illa Sarah, d win n tyemmatt n wudayen. Illa Lila netta
yusa-d seg isem n taεravt Leïla (la nuit). Illa Nadia, d aslavi*
(slave) yusa-d si tama n Russe. Linda, d win n tmurt n Spenyul, atg.

Kra deg Iqvayliyen ur uminen ara s yiman nsen, ur f kan ara azal i
tjaddit nsen. Mazal iten deg tlam n meɣrud iten-yeblan ar tura. Ihi,
sexraven tira n yisem akken ur ittili n urumi, ur yettbin n
waεraven-inselmen. Deg umedya neqqar as : « Ur yedda d weksum, uryedda
d uglim » (avoir les fesses entre deux chaise). (Amedya yagi yecmet,
ur t-id-qqaret ara zzat imawlan nwen neɣ zzat n widak i tettqadarem.
Maca am widak n Iqvayliyen kan iman-nsen. IllaYidir, Meẓyan, Meqran,
Akli, Lwennas neɣ Lunis, atg.

Kra deg-sen n widak n tlawin. Illa :Jeǧǧiga, Tawes, Ferruǧa,
Tassaεdit, Malḥa, sekkura, atg. Ismawen agi merra ḥala iqvayliyen i
ten-ittsemmin. Acku, aεraven sumata, deg laεmert ad semmin i
tarwa-nsen s wid n Uqvayli (seg wiggi i d-uriɣ s nnig).
Zemren kra deg-wen , ad yili ttwaregmen yagi af yismawen nsen imi
mačči seg wid yeqqenen ar ddin.Tella yiwet n tmusnawt isemis Tassaɛdit
Yacine, i lgirra nni gar-aɣ d Ifransisen, yuɣi-tt lḥal deg uɣervaz
anda ttmeslayen ḥala taεrabt kan. Ihi, nettat ttkellixen, ttmesxiren
af yisem ines imi isem-is mačči n waεraven. Acku, Aεraven ttwalin ilaq
akk imdanen ad ilin am nutni, ad ttmeslayen tagnawit nsen, ad ttameneḍ
s tneslemt-nsen, atg. Ma akkagi, dinna ak-erren d ameddakel nsen. Ihi,
ekkert tura, d lawan akken ad d-binem d agdud i tellam am kunwi am
nutni deg ddunit.

*ISEMAWEN N TEḤDAYIN
Aanyas. Dihya. Ghanima. Guraya. Blatta. Durya. Fatty. Cavḥa. Duha.
Dalina. Dunna. Durya. Damya. Athenna. Jedjiga. Jesna. Kella. Karin.
Linisa. Luna. Lundja. Lemta. Malza. Mathiya. Medussa. Mesratha.
Mettat. Micha. Skura. Siss. Verja. Yanna. Wamsa. Tarves. Tanya. Tanit.
Tanina. Wanda. Tawa. Tessa. Thalma. Thalwa. Tifa. Tifrekt. Tigmi.
Wezna. Tuzya. Tina. Zila.

* ISEMAWEN N WARRAC
Aavis. Addi. Addu. Afsan. Aker. Akil. Akli. Amyas. Amdur. Amnas.
Amrus. Annes. Argan. Antal. Azmar. Aras. Azwaw. Bessir. Berkan.
Birsel. Birzal. Branis. Bugud. Dali. Dalin. Dalliz. Dalmas. Dammir.
Darras. Darren. Darwel. Dassine. Dersun. Dillan. Faras. Farinas.
Farrar. Fayed. Filal. Firman. Firs. Fughal. Gana. Garam. Garas. Gassy.
Gaya. Ghizel. Guda. Gulussa. Guram. Gurzil. Hamin. Harras.
Hashar.Hdidu. Heddur. Heg. Helly.

Hewari. Hiden. Hider. Hidus. Higg. Higgen. Hillen. Ibba. Ibsa. Iddas.
Iddras. Idren. Idri. Idril. Ifni. Ifrek. Iggas. Igmazen. Igmi. Iken.
Ikfar. Iles. Illal. Ilman. Ilyas. Imgaryef. Immel. Imnan. Imran.
Imren. Imruch. Imsen. Inisen. Irin. Irmin. Irris. Islim. Issis.
Jennad. Kelman. Kemlan. Kemman. Kennan. Ketam. Killen. Kinan. Lemmaz.
Lewnas. Lunis. Madghan. Madghi. Madghis. Madjer. Magher. Maksen.
Manan. Mani. Manis. Maqrin. Marasen.
Maris. Marsden. Marsan. Massar. Massin. Massinas. Massyl. Mastan.
Mathul. Mesray.

Mestan. Mezghen. Mezyan. Mezzat. Miknas. Mira. Mizwar. Msiven. Mudar.
Müqren. Nabel. Nefus. Nilsen. Qasi. Qussun. Sedrat. Seghruch. Selkam.
Sennas. Sharas. Sifaqs. Sumak. Takfar. Tashfin. Tatas. Thalsa. Timsi.
Tumert. Uhadun. Umnay. Unan. Unnis. Uqussum. Vadis. Waghlis. Wagnun.
Wallen. Walman. Wandy. Wanesh. Wanja. Wannes. Wansar. Wanugh. Warzem.
Wassim. Wassin. Wattas. Wezmmar. Wehlas. Wifren. Willen. Wizzu. Yann.
Yefrek. Yenni. Yezuren. Yidir. Yuva. Yuran. Yursen. Zareg. Zeggan.
Zellag. Zellal. Zellil. Zemmur. Zenag. Zenat. Zerrur. Zil. Zillalsen.
Zillen. Ziri. Zirin.

*Ad ten-tafem ismawen agi deg udlis : « Quelques pages de notre
histoire » (ancienne et récente) n M. A. Bessaoud i d-yessufeɣ iman-is
ak d Saïd Aït Amer,deg useggas n 1993 di Lpari tamanaɣt.

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here