Aɣbel ameqqran n Bouteflika d Iqbayliyen, d Tamaziɣt s umata. (Amur 1u)

6
283

Sin n wayyuren kan i d-iqimen i wakken ad izri yiwen useggas seg wasmi i d-bdant tedyanin neɣ tigrawliwin-nni uwumi qqaren dɣa Yefṛansisen akked umaḍal -ɣas ulama, akka ar tura, mačči d idabuyen aɛraben n Surya, n Yaman, neɣ Baḥrin, atg. i yeɣlin- : Tafsut « Taɛrabt ». Maca d imdebbṛen idiktaturiyen n tmura n Tmazɣa (Tafriqt-Ugafa ur nelli d Taɛrabt) i yeɣlin; awi-tt-id seg uselway Ben Ali n tmurt n Tunes ɣer Zaɛim Keddafi n Libya, rnu ɣur-s Mubarek n Maṣer. Agellid n Maṛṛuk imneɛ imi ireqqeɛ-itt-id aka cwiṭ s tmenddawt tamaynut i d-issers ɣer tefranin ass n 1u n Yulyu 2011. Ma d Ageldagdudan (monarque-républicain) n Lezzayer mazzal-it, akken yuɣ tanumi seg 1962, ara yettveyis akken qqaren yeɣmisen ‘ilelliyen‘ n tmurt-is. Yessaram ahat ad tɛeddi tagut n tegrawliwin i as-d-izin i wakken ad iqqim unagraw-is akken yella seg wasmi i d-yuli deg 1962 ar tura. Sitadir, seg useggas n twaṭṭfa n udadu s udem n tikerkas d ukelleɣ akked teḥraymit.

Annenct-a akk neẓra-t, mačči d amaynut fell-awen. Ayen iɣef riɣ ad zziɣ lwelha deg umagrad-a, ad d-awiɣ ameslay ladɣa ɣef wayen akk iɣef yetteḥṭiṭir ussan-a usulway Bouteflika d uneɣlaf-is Mourad Medelci. Wali-t kan :

1. D acḥal aya d ccwal d umennuɣ adiplumasi netta d CNT n Libya imi ifka afus i wakken ur iɣeli ara udabu n Keddafi (akken issusem ɣef tegrewliwin n Tunes d Maṣer). Taggara, ass n 16 deg wunbir yezrin, armi i nwala Bouteflika yarwa asuden deg Mustafa Abdul Jalil, aqerru n CNT. Annect-a yella-d deg tmurt n Qatar ɣer tama n ugeldun-is Amir Cheikh Hamad Bin Khalifa Al Thani, i yellan dɣa sdeffir n temlilit-a-nsen. Asteqsi 1u : d acu ubeddel-a war leḥya, ɣas ma neẓra d akken Lezzayer tella ger tmura tineggura deg umaḍal i yestɛefen s CNT ?

2. Akka d wussan, Lezzayer, ma yella mačči weḥd-s, tella ger d cwiṭ n tmura tiɛrabin (eh oui! Disidan (ḥekkmen-tt) akka ula d nekk d Aɛrab!) i yettaɛraḍen ad tsemneɛ adabu ageldagdudan n Surya Bachar El Assad. Asteqsi wis-2 : Wissen ayen akka , ɣas akken leǧnas akk ẓran d akken ifassen n Bachar El Assad umsen d idamen?

3. Seld 12 iseggasen aya, Bouteflika, netta d amennuɣ mgal ugelid n tmurt n Maṛṛuk M-IV ɣef temsalt n Polisario. Ilmend umezruy s temɣawla kan: akka i tt-yebɣa deg iseggasen-nni n 70 uselmad-is Boumediene i wakken ad tili Tigduda Taɛrabt n Sseḥra Umalu (RASD). Akka d wusan igguma ad ildi ula d tilisa ɣas akken irwa deg-s aḥiwet deg-s ugelid n Meṛṛuk acḥal d aseggas aya tura. Deg taggara akka kan deg ass n 21 deg wunbir, Bouteflika yefra-tt di ṛṛay i wakken ad yeẓẓel afus-is i M-IV ad ẓẓun tagmat gar-asen, u ad sseḥyun azeqqur-nni n UMA (Taddukli n Meɣreb Aɛrab). Asteqsi wis-3 : Wissen d acu i d ssebba n ubeddel-a n 180°?

4. Ma tecfam ssebba i d-yettawi i yimeqqranen umaḍal-a (Maṛṛikan d Tuṛuft (Europe)) ɣef wacu i yugi ad yesṭaɛṛef s CNT, d akken iɛeggalen-is d ineslemaẓriyen (islamistes). Daɣen war leḥya ussan-a yezrin ; isewhem meṛṛa medden amek yesterḥeb s umeqqran n yeslemaẓriyen n tmurt n tunes Rached Ghannouchi, aqerruy n ukabar Ennahdha. Yerna yenna-as belli adabu n Lezzayer a-t-an ɣer tama-ines. Asteqsi wis-4 : d acu-t unamek n wannect-a akk?

Nekk win yicban, assegzi-iw ɣef ‘les contradictions’-aki meṛṛa, d yiwen n wawal. Isem-is Tamaziɣt. Amek? Ulac win ur neẓri ara kaṛṛuh i yesɛa Bouteflika ɣer wayen akk icudden ɣer Yiqbayliyen neɣ ɣer Tamaziɣt s umata. Atan ihi cwiṭ umezruy ɣef wayen ittaǧǧan Bouteflika ur iggan ussan uḍan seg wasmi yella d ilemẓi: Aɣbel n Yiqbayliyen akked Tmaziɣt .
Talit n 1957-1978:

Akken teẓram akk seg tmenɣiwt n umeɣras Abane Ramdane deg 1957-nni, Bouteflika yettuṛebba-d ger ifassen n Bousouf, Boukherouba (Boumediene), d Ben Bella d wid akk iwumi neqqar tarbaɛt n Weǧda. Akken ma llan ttuṛebban-d ɣef lkaṛṛuh n Yeqbayliyen akked Imaziɣen s umata. D ayen iwumi yeqqar Mass Said Sadi l’Anti-Kabylisme deg wedlis-is aneggaru Aɛmiruc: Yiwet n tudert, snat n tmettatin akked Lɛahed.

Deg 1962, aseggas ideg tewwi Lezzayer azarug-is, tarbaɛt-a n Weǧda msefhamen ɣef uqerru n Yeqbayliyen d Yimaziɣen meṛṛa (Icawiyen, … ) ilmend usbeddi n Ben Bella, d aselway war lebɣi n yizzayriyen. Seg tama-s netta isbedd-d Boukherouba d aneɣlaf n temḥadit taɣelnawt akked Bouteflika d aneɣlaf n ilmeẓyen d Waddal, mazal ur yewwiḍ ara 24 iseggasen deg usemmud-is.

Akken uccanen uɣalen ttemyeččan waygar-asen. Bouteflika iɛawen Amunṭur-is Boukherouba, zzin-as i Ben Bella sseɣlin-t ass n 19 yunyu 1965. Ass-nni iwumi i sseman ass n Useɣti Agrawli, i reṣṣan d ass n lficṭa seg yimiren armi d iseggasen-a inuggura, ma d Yennayer mazal-it yettraǧu ad yuɣal d ass n lficṭa ar ass-a d wussan. Ihi tajmilt n Bouteflika meqqret ɣer Boukherouba, ɣef wannect-a yerra-t d netta i d bab n Ladiplumasi Aljiryan alama d tamettant uneggaru-a deg 1978.

Ger 1962 d 1978 imcumen-a, s nneqma i Yimaziɣen iwumi kksen yal azref, reṣṣan tiɛurebt deg yal aḥric n tmeddurt uzzayri ladɣa deg unagraw aɣerbazan i yefkan d asfel i Lecyax Imaṣriyen (deg tilawt d icumuren, llan d aɣbel ameqqran i uselway Ǧamal Abdelnaser imi, akken ma llan d atmaten inselmen i d iffɣen sddaw ufus n Hassan El-Benna). Annect-a akk i waken ad mḥun yemcumen-a later n Tmaziɣt. Maca mačči ḥaca deg Lezzayer, ula seg Tamazɣa meṛṛa. I waya ad tfehmem ayen i d-slulen deg iseggasen n 70 taɛdawt akked tmurt n Maṛṛuk ilmend n usbeddi n RASD (Tigduda Taɛrabt n Seḥra Umalu). Deg tilawt d ḥelejɣar i bɣan ad d-ǧǧen deg temnaḍt n Tmazɣa.

Tiḥerci-nsen tewweḍ armi sskecmen RASD deg OUA (Tudsa n Tmura n Tefriqt Yedukklen), imi uɣen s lpiṭrul aṭas n leṣwat n yiselwayen n Tefriqt, ɣas ulama ur tenyeqriḥ ara lḥal imi d-teffeɣ tmurt n Maṛṛuk seg OUA. Lamaɛna imi ḥwaǧen tamurt-a n Maṛṛuk deg Tesqamut n Tmura Taɛrabin (Ligue Arabe), ur sqqedcen acemma deg wayen umi neqqar ‘Lobbying’ ilmend unekcum n RASD ɣer tesqamut-a, ɣas ulama deg yisem n RASD yella isem n Taɛrabt: Tigduda Taɛrabt n Sseḥra Umalu, u d nutni i as-ifkan isem-a.Tfehmem belli limer ad yilli wannect-a ad teffeɣ tmurt n Maṛṛuk srid seg Tesqamut n Tmura Taɛrabin. D ayen ara d-inejren abrid i Maṛṛuk, isya ɣer sdat, ɣer waẓar Amaziɣ ma yella ur telli ara ger Waɛraben wala ger Yefriqiyen. D leḥsab n wuccanen!

Yettkemmil…

6 COMMENTS

  1. azul, akken ttwaliγ imḍebbren n Lezzayer ḥekkmen s txidas di 62 ar da, ssexdamen siwa lbaṭṭel, s waya ur ḥmilen ara ad walin γlin imesbaṭṭliyen i ten-yecban. Llan sin isenfaren n tmetti, mmbeεaden am igenni d lqaεa, win n Lmeγreb Elεarabi nsen, neγ win n Tmazγa Imaziγen nneγ. nutni bdan-ttid yakan, ma d nekkni wissen ar melmi?

  2. azul, akken ttwaliγ imḍebbren n Lezzayer ḥekkmen s txidas di 62 ar da, ssexdamen siwa lbaṭṭel, s waya ur ḥmilen ara ad walin γlin imesbaṭṭliyen i ten-yecban. Llan sin isenfaren n tmetti, mmbeεaden am igenni d lqaεa, win n Lmeγreb Elεarabi nsen, neγ win n Tmazγa Imaziγen nneγ. nutni bdan-ttid yakan, ma d nekkni wissen ar melmi?

  3. Atna islamiyen wwin-tt akk di tmura-ya i ɣ-d-iqeṛben, nek cukkeɣ d ayen ara iεewenen adabu n Lezzayer di txidas nnsen, walit amek ara xedmen di tefranin ayi id-iteddun, ẓran belli aεraben ne Lezzayer ad bɣun ad buṭin am atmaten nnsen f  » temslemt », a d-yili kan amek ara d-fken udem imslami g seqqamu aɣennaw, yernu akken ttwaliɣ ad tečč; menhu ara inṭerren siwa leqbayel.

    • Aεraben-inselmen, axemmem yiwen, ffran-tt waygar asen, ar γur-sen Aqbayli tiktiwin-is ur ssalayent ara taεrabt akk d tneslemt, axemmem agi nsen ur ibeddel ara acḥal aya, mazal-it yettkemmil, ihi win yettrajun kra deg-sen xas yayes-it, ad nettkel γaf yiman nneγ, ad nekker a tt-id-nawi, neγ ma ulac, a γ-truḥ ula d tikkelt agi. Akken qqaren deg inzi: « ruḥ a d-awiḍ, bedd ad twaliḍ, qqim ulac. »

  4. Atna islamiyen wwin-tt akk di tmura-ya i ɣ-d-iqeṛben, nek cukkeɣ d ayen ara iεewenen adabu n Lezzayer di txidas nnsen, walit amek ara xedmen di tefranin ayi id-iteddun, ẓran belli aεraben ne Lezzayer ad bɣun ad buṭin am atmaten nnsen f  » temslemt », a d-yili kan amek ara d-fken udem imslami g seqqamu aɣennaw, yernu akken ttwaliɣ ad tečč; menhu ara inṭerren siwa leqbayel.

    • Aεraben-inselmen, axemmem yiwen, ffran-tt waygar asen, ar γur-sen Aqbayli tiktiwin-is ur ssalayent ara taεrabt akk d tneslemt, axemmem agi nsen ur ibeddel ara acḥal aya, mazal-it yettkemmil, ihi win yettrajun kra deg-sen xas yayes-it, ad nettkel γaf yiman nneγ, ad nekker a tt-id-nawi, neγ ma ulac, a γ-truḥ ula d tikkelt agi. Akken qqaren deg inzi: « ruḥ a d-awiḍ, bedd ad twaliḍ, qqim ulac. »

Comments are closed.