Mina ( tullist )

0
2791

Myal agur n yunyu akka i d lɛada di temdint n Lpari, d imelyan n iḥewwasen itt-id-iqesden, yal aseggas, i wakken ad sɛeddin ussan n imuras. Anda teddiḍ ad tafeḍ leqhawi neɣ tiḥuna n yal ṣenf n selɛa ččurent…Lɣaci am umeččim, ur ḥebsen ara am zal am yiḍ…

Imezdaɣ n Lpari sufɣen-d akk tiɛubja-nsen. Ama d tusna-nsen deg uẓawan neɣ d lḥirfat-nsen d taẓuri-nsen, snuzun-tt deg iberdan, dɣa iɛeṭṭaren agi n tirga ṭṭuqten deg iderbuzen n umiṭru, ala nutni ara d-temliliḍ mi ara trerzuḍ ɣer din, ayen akk i d-yettusemman d taẓuri n webrid yettnuz din… Mi ara yeɛeddi kra n yiwen fell-asen, yezmer ad asen-iḍegger aṣurdi neɣ sin, mawel atan iwwet iɛedda… Dagi i d-yettban wazal tesɛa tmerrit ɣer-sen d wudem yelhan i d-skanen i iberraniyen ɣef tmurt-nsen; wid i d-yusan ad ṣerfen adrim, idehrawen lḥal! Wammag wid d-yusan ad zedɣen, bḥal Azwaw, fiḥel ma nenna-d. Ay terriḍ ɣer daxel ay ul! Lḥaṣul, mačči d tagi i d taqṣiṭ n wass-a…

Deg ussan agi imuras ihi, Azwaw yetwassen mliḥ di temdint. D azwaw d tidett! D yiwen wergaz bu nneya, mi d-yeḍsa ad as-tiniḍ d iṭṭij i d-icerqen ɣef wudem-is yepfeǧǧiǧen, neɣ tenwam kfan wid t-yecban? D argaz iḥemmelen tidett, iga-tt d lsas i ddunit-is. Yesɛa mliḥ lxaṭer yerna yettbelliz lecɣal-is. Segmi ara yali wass d netta d aṣiweḍ di lɣaci alama yeɣli-d yiḍ. Anebdu s lekmal-is akken. Ulac asteɛfu ulac astehzi. Iḥella-d aɣrum-is d win n twacult-is s tidi-s. Leɛmer yexdiɛ yiwen, leɛmer yečči tidi n yiwen. Akken ara ad yecreq yiṭṭij ad t-in-tafeḍ yeḥbes ɣef rrif n wasif n Seine (asif d-igezmen tamdint n Lpari) yeṣṣawaḍ iḥewwasen s yinna, itezzi-d yissen tamdint, yettawiten ɣer kra n lemqamat yettwasnen deg-s am: Wejgu n Iffel, Nuterdam, Sidna Micil neɣ Ṣraya n Virṣay… atg. Yesḥewwis-iten s yiwet n tcariṭ d taqehwit, ireqmen s kra n lelwan iceɛlen, zzin-as ɣef leryuf ijeǧǧigen d tḥaciyin n myal ṣṣifa, i tezzuɣur tegmert-is i umi yeqqar: Mina.

D yiwet n tegmert tamellalt am wedfel, d taɛlayant, tesɛa ccama d taberkant am tmeqruṭ ɣef wenyir. Tecbeḥ dayen kan! Dɣa Azwaw iḥemmel-itt am memmu n tiṭ-is yerna yettḥadar-itt aṭṭas imi teḥreb,ad as-tiniḍ d lmalaykat. D taɛewdiwt n ssirk. Yuɣ-itt ɣef yiwen wemɣar ixedmen di ssirk arumani. Asmi it-id-yuɣ Wezwaw, ur tewwi ara lqaɛa si lferḥ, ma d winna is tt-id-yesenzen, yettru idammen, imi yetwaḥettem ad tt-yesenz. Ulamek ara yexdem fella-s. Dayen meqqer ur yezmir ara i leɛtab. Mi yeẓra neyya ɣef wudem n Wezwaw, yesenza-tt s rxa, yeǧǧa-as-d amur ameqran si ssuma n tidett i as-yefka. Yeǧǧa-as-tt-id amzun d lamana…

Iḥewwasen ttemzazalen-d akk ɣur-s ad-ten-yawi, i ten-id-ijebden d cbaḥa n Mina , yerna azwaw yesnefsusuy fella-sen taɛkemt, seg akken ur yessaɣlay ara ssuma n uṣiweḍ, arnu ɣer-s, itezzi-d yessen tamdint, yeṣṣawav-iten anda bɣan, yemmal-asen akk ismawen n imukan d isensuyen yelhan, yettwasnen di temdint. Seg akken i yettwassen, ttraǧunt akk ad-ddun yid-s, ayen yeswehmen imdukal-is, wid ixedmen am netta, ladɣa win umi qqaren: “Ludubik”. Yeṣṣaweḍ almi yennuɣ yid-s imi yeǧǧa di ssuma ɣef akken i imsefhamen yakk…

Yiwet n tikkelt, mi i d-yuɣal Wezwaw tameddit s axxam; akken yeṣṣaweḍ aḥewwas aneggaru s asensu i deg ara ad yens, tasaɛet ad tili d tmanya d wezgen. Maɛna akken kan yeɣli yiṭṭij, mazal tban tafat, igenni d azegzaw, yeṣfa am lemri, ma d abeḥri-nni n tmeddit yettara-d afud i tarwiḥt. Ass-nni, Azwaw ijmeɛ-d aṣurdi nnig n wayen iɛeddan. Dɣa iteddu s axxam yettxemmim, yekcem deg targit, tceṭṭeḥ-d ger wallen-is tziba-nni n wureɣ i yebɣa ad tt-id-yaɣ i tmeṭṭut-is « Lkaysa », imi acḥal aya tura ur s-yefki lḥaǧa ara tt-yesferḥen. Yettxemmim daɣen ɣer weqrab n ufilali i yebɣa ad t-id yawi i mm-is awḥid « Lyas », ala netta i yesɛa, imi seg asmi i d-ilul i tuḍen yemma-s, ur tezmir ara ad d-terfed tadist nniḍen. Yebɣa ad t-irebbi akken yewqem, yebɣa ad t-irebbi s teqbaylit, s yis ara d-yerr ttar di ddunit t-yewwten s rkel, ad as-yeselmed akk ayen yezgel netta, ad as-yeṣerwu ayen yecta netta, acku inig aṭṭas i as-yekkes. Yekkes-as imawlan-is d watmaten-is, asmi yunag i wakken ad yexdem fell-asen. Yebɣa daɣen ad as-yemmel iẓuran-is d wansi i d-yekka. Akken yeqqar : “{Ala wagi i yesɛiɣ, ur t-ttaǧǧaɣ ara ad yettu ansayen-nneɣ, riɣ ad yeddu akken yedda uẓar-is, ad t-yessefti, ad t-yesnerni…}”

Akken, d abrid ɣer wexxam, inehher tacariṭ-is, yettmuqul taḥzamt-nni tazeggaɣt i teqqen Mina , amek terra fella-s, terna-as sser ɣef sser! Yeɛya ittzuxxu s tegmert-is, imi s-yes i d-tettawi aɣrum n twacult-is, iḥemmel nnig kulci, wammag zik yerwa tingara… Yefka-d lleft ger yiccer d weksum!

Iteddu umeɣbun, iɣas di ttexmam, ma d Mina tettaǧǧa-d aḍu ɣer deffir. Tetteddu tettleɣway amzun d tagmart-nni i ɣef d-ttalsen di tmucuha, tinna kesben ɛlaṭen; umi slusen ureɣ d lfeṭṭa! Ladɣa mi ara tekkat tiqejjirin-is s zzux ɣer webrid yebnan s weẓru inejren. Ṣṣut-nni i d-yettara lḥafer-is di lqaɛa yefka anzi ɣer ṣṣut n uẓawan n qerqabu seg wakken tewzen tikli-s. Neɣ mi ara tekkat taseṭṭa-ines, taɣzfant, taxfifant am leḥrir, zelmeḍ yeffes, am tin yebɣan ad-tini: {“walit-iyi-d acḥal cebḥeɣ, uklaleɣ tamuɣli-nwen}.” D tagmert d wawal! Mi ara d-ɛeddisdat-k ay amdan ad tḥeṣleḍ ger targit akked tidett!

Ur yuḥtam ara Wezwaw, almi i d-tesseɣres fella-asen yiwet n lkar, teɣli-d fella-sen am ceḍla. Ad as-tiniḍ seg igenni id-teqqers, teɣli-d, neɣ s anwa isen-tt-id iceyɛen! Din din, tenneqlab yissen tcariṭ, Azwaw yufeg-d s ufella-s, yeberttax ɣer webrid, yeẓẓel di tlemmast-is, di temlella t-yewten, mbla ma ifaq d yiman-is. Ayen yeḍran yid-s amzun di targit i d-yeḍra, dayen ur iqebbel leɛqel…

Kra yeḍran ur ifaq, maɛna ul-is yufa-tt; yella kra yeḍran d Mina. Akken i d-yuki yufa-d tagmert-is ger ifassen n lmerta, iwala imiren ddunit trab ger wallen-is. Yeqqim ɣef tgecrar yettru fella-s, ur yecliɛ ula deg yiman-is ma yella kra i t-yuɣen neɣ ala. Amzun d yiwen si twacult-is i yettewten, yettru ɣef tin icerken yid-s ussan, i s-yessettun tagut n lemrar yeḍlan ɣef ddunit, ɣef tin is-d-yettawin aɣrum-is, yessengi iẓri-s fella-s am win umi tegzem tasa, deg yiwet n tiremt yeɣli-d igenni fell-as.Temmut tegmert-nni tamelḥant, amzun d yell-is i yemmuten, ur yepuɣal ara ad p-iẓer. Imiren kan kes-d dacu ur d yesnulfa wallaɣ-is; amek ara ikemmel ddunit-is? Ara irebbi mm-is? Amek ara yessefreḥ tameṭṭut-is? Ad yuɣal daɣen ɣer lxedma d waḥnunef ɣer yimɛelmen, ad ttḍebbiren fell-as, ad yuɣal ɣer icenga-nsen, xas acengu n ddunit ur s-yekmi ara, yenneḍ-as ɣef temgarṭ am llafɛa. Yexdem, yecqa, yerwa lemrar, yelluẓ, yeɛra almi yessaweḍ, s lqella d lɛella, ɣer lebɣi-s yuɣ-d tagmert-agi yeksen fella-s lḥif d wurrif, tagara tettwakkes-as deg yir lawan… Ass-agi ad yuɣal i kullec s wadda. D lmuḥal yeḍra wayen yeḍran, ar tura ur yumin ara. S ṣṣt-is yettwaxeneqen seg imeṭṭawen d taɣect-is yekkawen, yekkat deg yiman-is yeqqar-as: “{d tiṭ, wweten-aɣ s tiṭ yimcumen, d iɛdawen n Rebbi, medden akk thennan, nek yefka-iyi-d ala inɣimen}” …

Yufa-d iman-is yezzi-as wehdum n lɣaci ala tettṣebbiren ɣef ayen i yeḍran d tegmert-is, qqaren-as ma ur k-yuɣ wara, d tazmert-ik i d ṣṣeḥ, xas akken tɣaḍ-iten tegmert. Maɛna nutni ur ẓrin ara belli Azwaw limmer yufi tilli isebbel tarwiḥt-is ɣef Mina taɛzizt. D acu n ddunit i as-d-yeqqimen mebla yi-s. d taɛeggalt si twacult-is i s-iruḥen, ala netta i s-iḥulfan i tyita yečča.

Usan-d yemselken, bdan lɣaci ttemfaraqen, yekker ula d netta iɛawen-iten. Kra tettḥawaten deg-s ad tawin ɣer sbiṭer yugi; alam yeẓra anida ara rren tagmert-is. Yeggul ad yeddu yid-s alama temḍel. Sbedden tacariṭ-nni, ma d Mina teẓẓel di lqaɛa, yeffeɣ deg-s rruḥ. Mɛawanen iɣallen n usellek refden-tt ɣer tkalicṭ-nsen, aqerru-s yeççur d idammen, imal-d ɣer berra n tkalict yeɛluleq qrib ad d-yeɣli. Irefed-it-id Wezwaw s ifassen-is yettergigin, islef-as s leḥnana, iseggem-it ɣer teɣmert. Ma d iẓri-s ineggi, isfaḍay-it s lekmam-is…

Zzuɣren takalict-nni s daxel-is taḥbibt-is ukked yecrek acḥal d aseggas. Daxel-is tagmert-nni tuzyint i yesferḤen tawacult-is tamectuḥt, ass-a truê d asfel fella-sen. Takalict teteddu, idammen-is ttiqin-d, paǧǧan limarat ɣef webrid ara yilin d anagi ɣef twaɣit yeḍran. Ma d Azwaw iteddu s deffir-s, yebra i uqerru-s, yezzuɣur deg iḍarren-is gguman ad ddun, ma d allen-is ɣerqent deg imeṭṭawen…

Mi d-yewweḍ, mazal yettnaɣ was d yiḍ, ɣer sdat lbaṭima i deg-i yezdeɣ, mazal leḥzen yeččur udem-is. Bdan daɣen iɣuraf n wallaɣ-is bernen, ẓẓaden ayen i d-yevran, snulfuyen-d ayen ur nelli. Yettxemmim, iseḥsab, irennu, amek ara ferḥen wid ukked ixeddem, acḥal aya d nutni pnaɣen yid-s, ḥesdent akken ma llan imi i d-yesekcam xir-nsen, ladɣa LUDUBIK ara yafen iman-is ugar-nsen akk imi yezga yid-s d amqelleɛ. Ad ferḥen akk s twaɣit i d-yerzan fella-s, mbeɛed mi ten-wten s tiṭ, teffeɣ di Mina…

Akken iruḥ ad yekcem, yufa yakk wid ixdmen yid-s sdat n tewwurt n wexxam-is traǧunt, slan s wayen yeḍran. Mi yewweḍ ɣer sdat-sen, kren-d merra, ksen akk ticucay-nsen, ḥemden-as slam imi ur tyuɣ wara. Steqsant, s yin akin, ɣef wamek yeḍra ubaxix. Akken yebda asen-d-ittales, iêulfa deg yiwet n tikelt, ziɣ yeɣlev di leḥsab iga ɣef yimdukal-is d inargen-is it-yerǧan almi d imir-nni. Yufa ziɣ Ludubik am wiyav nniven sḥasfen i wayen i d-yeḍran yid-s, nnuɣnan ahat akken yennuɣna. Ṣebbrent ɣef tegmert-is yemmuten, uḍnen akken ma llan tiyita it-iḥuzan…

Yekcem s axxam, udem-is ixaḍ, allen-is nexrent si ɛeggu, yufa tameṭṭut-is d mmi-s ttraǧun-t ula d nutni, imeṭṭi yetturug deg wallen-nsen. Akken yekcem deg imi n tewwurt uzlen-d ɣur-s gren-as irebbi, ttrun…

Lkaysa teṭṭef deg ufus-is yiwet n tjellabt n tebratt, tefka-as-tt i Wezwaw. Mi itt-yeldi, yufa deg-s idrimen i s-d-bezren yimdukal-is uxeddim ahat ad t-ɛiwnen ad d-yerr kra seg ayen is-iruḥen ass-a, ahat, ad sen-yernu cwiṭ, ad d-yaɣ Mina tis-snat, xaṭer yeẓra d lmuḥal yiwwas ad d-tuɣal Mina …

Mi yeẓra idrimen-nni is-d-bezren yemdukal-is, yerfed aqerru-s ɣer sqef, ɣlint-d snat n tmiqwa timerɣanin seg wallen-is, cḍent ɣef leḥnak-is, udrent ɣer yimi-s… Imir-nni kan, yekcem srid ɣer wusu, akken kan yessers aqerru-s ɣef usummet, tuker-it tnafa…

Tura-tt Djidji Nait