Tidet iqerrḥen : Imaziγen uqemmuc

14
352
D awal kan
D awal kan

Nekkni d iminigen yeddren di tmura n medden, nettwali yal ass amek ttmeslayen yemdanen n tmura n nniḍen, amek xeddmen, amek ttarun s tutlayt-nnsen, d ayen yellan d amagnu, yettili di tudert n yal ass. Nettmektay-d ihi addad n tmeslayt-nneγ deg tmurt, ur teddir am tid nniḍen, ur temmut a nethenni. Dγa tetten-aγ wulawen-nneγ, nḥeqqer iman-nneγ.

D aya i γ-ideggren a d-nini awal i wid izemren ad sekren kra akken yiwen wass ahat tamaziγt ad tesεu amṭiq-is am tmeslayin-nniḍen.
Annecta mačči d asefcel, maca nebγa a nenğeε iman-nneγ, ur ntettu ara γef wayen i nekkat, iwakken a naweḍ γer wayen i nessaram.

Nettmurud kan :
S tidet, ur yessefk ara a nettu ayen akk i d-yennulfan deg tmurt. Ma nessaked γer taluft n tmaziγt si tefsut n 1980 ar ass-a a naf nessaweḍ kra : nezmer a tt-naru, ffγen-d yeγmisen, idlisen, isura ; llan iγerbazen (likulat) i tt-yesγarayen ; adabu yekkes drus akuffir-nni i d-yeγlin fell-aneγ.
Dacu kan, ma nebγa a d-nini tidet iqerrḥen, a naf tamaziγt mazal-tt tesqudur. Aṭas deg-neγ ur nbeddel ara iman-nnsen iwakken tutlayt-nneγ ad tedder am tid nniḍen.
Ur nessawal ara da γef wid yerγan γef tmaziγt, xeddmen akk ayen iwimi izemren fell-as, maca ur tt-ssinen acku ur tt-lmiden sγur imawlan neγ ur ufin ara allalen akken a tt-γren neγ ilmend n taluft nniḍen, neγ daγen timγarin d yemγaren ur neγri imi akken tella tmeddurt zik-nni.

Tidet iqerrḥen :
Ma yefka yiwen tiṭ-is, yeskikkeḍ acemma allaγ-is, iwakken ad imeyyez anida tewweḍ taluft-a n tmaziγt, amek iteddren imaziγen/timaziγin isemman iman-nnsen Imaziγen n « ddkir », ad yaf yiwen, am wakken aṭas deg-sen zemren ad mmten γef tmaziγt maca ur zmiren ara a tt-arun.
Wissen anwa izemren ad aγ-yefhem nekkni s Leqbayel : Nettmettat γef tutlayt-nneγ, maca ur nessaweḍ ara a tt-naru. Гas akken nnan imezwura : kra yella kra yerna, nekkni akken nwala d ayen yernan i yugaren ! Kerfen wallaγen-nneγ, cekklen iẓuran n tutlayt-nneγ. Nγil ma nenna-d kra s tutlayt-nniḍen am tefransist ad yesεu azal meqqer wala ma nenna-t-id s teqbaylit.

Llan kra ttwassnen gar imaziγen mačči drus ! Cerwen tidi γef tmaziγt s uqemmuc, ma d nutni ttmeslayen d tarwa-nnsen, ttmeslayen anida llan s tefransist neγ s tutlayt nniḍen.
Гur-neγ icennayen yettwasnen di yal tamurt, ttawin γef taluft n tmaziγt d wayen iḍerrun di tmurt-nneγ. Maca yessefk yiwen ad yini, ur as-fkin ara azal-is i tmaziγt-nni s wayes cennun, iγef ttḥaraben : iseggasen-a ineggura, kra uγalen ttarun tamedyazt-nnsen γef isidiyen i d-ssufuγen, d ayen yelhan γas tikwal tira-nni d aqedder kan… Neγ mi ara mmeslayen di radyu neγ tilifizyu, d tafransist kan i ssnen, taqbaylit ḥwajen-tt kan akken ad sselfen i medden.

Гur-neγ imusnawen imeqqranen deg yeḥricen akk n tmusni, ttwaεerḍen di yal tasdawit, ttwagazen sγur ddunit akk, ad tafeḍ ssawalen s tefransist, s teglizit, s taεrabt : awal ur ten-id-yettali γef tmaziγt neγ s tmaziγt, γas d Iqbayliyen i tent-yuγen, i tent-yettaγen… Am wakken taqbaylit-nnsen wissen sani i tunag.

Ma d wid yettnaγen γef tmaziγt, ama d wid yellan g tiddukliwin neγ anda nniḍen, mi ara mlilen ad ttmeslayen s tefransist neγ s teqbaylit yeddzen s awalen n tefransist… Amek ara fken azal iberraniyen i wannecta ? Amennuγ γef tmaziγt ur ğğin ara maca di tmeslayt-nsen ggugmen… Yernu atan ur teqqim ara kan deg tlufa yuεren. Anwa/anta ur nessin ara amek ttmeslayen tuget taqbaylit. Amedya : « Je ne suis pas ḍaccord yid-k » +…
Amek ur nezmir ara ad nini anecta s teqbaylit ?

Llan kra nniḍen ssnen ad arun tamaziγt, maca am wakken jemεen-tt d tijji deg wallaγen-nnsen. I melmi, i wumi ? Ur yeẓri yiwen !

Llan kra lemmden timeslayin nniḍen, ma yenna-yasen yiwen : i tmaziγt ? Nutni a s-inin : ah, tamaziγt tuεer, neγ ur sεin ara akud a tt-lemden. Neγ ur nezmir ara a d-nini neγ a naru kra n tlufa s tmaziγt.
Dadγa imusnawen akk n ddunit ẓran, ulac tutlayt s wayes ur yezmir yiwen ad yini neγ ad yru γef kra yellan d tamussni !

Kker tura fhem keččini/kemmini Imaziγen-a-nneγ. Ulac kra lğens n ddunit i ygan am nekkni.

Amek i nettazzal iwakken a nseddu tameddurt-nneγ di tmurt-nneγ s yiman-nneγ, ma yella ur nettmeslay ara ur nettaru ara tutlayt-nneγ ? Acḥal Imaziγen/Timazγin yeγran nutni ur ttarun ara s tmaziγt ?

Ur nebγi wara a nefk da tifrat i tlufa-nneγ, aya ahat ur s-nezmir ara, maca atenta kra n timawin : tamezwarut, d tamuγli γer zdat, d ayen nebγa i tmaziγt ass-a d uzekka, d anecta i γ-ixusṣen. Asuγu ur neğği wara, aqemmuc ur neğği wara, maca asekcem n tmaziγt di tudert-nneγ, di tmeddurt-nneγ ulac, am wakken yura deg uqerruy-nneγ ur nettaweḍ, ur nessawaḍ. Acuγer ? Acku ur numin ara s yiman-nneγ, ur numin ara tamaziγt tezmer ad tili am tutlayin nniḍen, ur numin ara yiwen wass tamaziγt ad tili d tin n weγrum, yid-s ara nexdem, yid-s ara nsewweq, yid-s ara nessγer tamussni, yid-s… ad as-tiniḍ di tama llan kra imusnawen d kra icennayen ur neẓri sani teddun (neγ bγan ayen nniḍen, mačči d tamaziγt i ten-iceγben), di tama nniḍen llan Iqbayliyen n tmurt, yettmettaten γef tmaziγt : d asif iḥemlen yellan gar-asen.

D tira i d abrid n tidet
Ihi tura nekkni neεya deg maziγen uqemmuc !

Win iran tamaziγt a-tt-yaru !! Mačči kan ad yissin tira-s !
A tt-yemmeslay anida yedda ama di tmeγriwin neγ di lmut !
Ama gar-aneγ ama gar iberraniyen, ma yella nebγa kra n wass a nesεu amṭiq-nneγ di tmeddurt s wudem amaziγ, ur ttaḍsan ara leğnas fell-aγ.
Ayen-nniḍen merra d asbelweṭ kan !

Win yebγan tamaziγt ihi mačči kan ad yissin tira-s, yessefk daγen a tt-yaru.

Akli Kebaïli d Kamal Naït-Zerrad

14 COMMENTS

  1. d’ayen ibanen tura,llan imazighen n ‘sbbeh,llan wid n’tmedit,llan wid ig xeddmen ghef tmazight,llan wid fi txeddem tmazight,akken yenna da mohya.axatter,imazighen n ceddeh,lakkwed imazighen uqemmuc ula wumiten tura,tamazight tehwajj,imazighen n tidett.n’ tira d wesnulfu.ur tt fakagh ara,weqbel awen sirmmegh asegwas amegaz iy imeddebbren g smel aggi amaynut,uyumi menagh tudert igerzen ttin ghutzifen.

  2. d’ayen ibanen tura,llan imazighen n ‘sbbeh,llan wid n’tmedit,llan wid ig xeddmen ghef tmazight,llan wid fi txeddem tmazight,akken yenna da mohya.axatter,imazighen n ceddeh,lakkwed imazighen uqemmuc ula wumiten tura,tamazight tehwajj,imazighen n tidett.n’ tira d wesnulfu.ur tt fakagh ara,weqbel awen sirmmegh asegwas amegaz iy imeddebbren g smel aggi amaynut,uyumi menagh tudert igerzen ttin ghutzifen.

  3. kra rrnan-t imeqqranen-nneγ n tsertit, yettnaγen kan γef tlelli, armi ssruḥen akud meqqren i tutlayt-nneγ, ttewkkelxen ğğan anfufed n tutlayin nniḍen, armi yettwaṭṭef wedrar di lexnaq ad ittuwjiyef. Tanemmirt-nwen ay Akli Azwaw d Kamal Nait Zerrad i d-yefkan tamuγli-a n tifrat, S webrid n timanit ma neddukel ad nekkes tawaγit i tt-yuγen, nessaram kan isertiyen-is d nettat ara gen d tamezwarut deg igiten-nsen, iwakken ad teṭṭef amur-is deg imi n warraw-is.
    aseggas ameggaz ay imeγnasen.

  4. Nek ghuri ula d awalen agi ‘tamazight, imazighen’ d asmarmar kan…d nutni i gh-yerran neddawar kan din mebla ma nezra iswi dacu-t…Tura nfaq dayen: nekni d Iqvayliyen! i yecna ferhat…akka kan i nezmer a nessiwed’ gher kra yelhan.

  5. kra rrnan-t imeqqranen-nneγ n tsertit, yettnaγen kan γef tlelli, armi ssruḥen akud meqqren i tutlayt-nneγ, ttewkkelxen ğğan anfufed n tutlayin nniḍen, armi yettwaṭṭef wedrar di lexnaq ad ittuwjiyef. Tanemmirt-nwen ay Akli Azwaw d Kamal Nait Zerrad i d-yefkan tamuγli-a n tifrat, S webrid n timanit ma neddukel ad nekkes tawaγit i tt-yuγen, nessaram kan isertiyen-is d nettat ara gen d tamezwarut deg igiten-nsen, iwakken ad teṭṭef amur-is deg imi n warraw-is.
    aseggas ameggaz ay imeγnasen.

  6. Nek ghuri ula d awalen agi ‘tamazight, imazighen’ d asmarmar kan…d nutni i gh-yerran neddawar kan din mebla ma nezra iswi dacu-t…Tura nfaq dayen: nekni d Iqvayliyen! i yecna ferhat…akka kan i nezmer a nessiwed’ gher kra yelhan.

  7. Arfiɣ aṭas af yiwen d aqbayli ger tičewin (s uqemuč kan), imi yiwet ṭikkelt, di tiddukla tadelsanṭ, qeddčaɣ s teqbaylit ula ma ur sinaɣ attaruɣ akken iwata, yenna-yi-d bli ilaq ciṭuḥ s tefransist axaṭar aqlaɣ di tmurt andda ttmeslayen s tefransist. Walit tura ? Nekk sliɣa-s d aču ur unifaɣ ara ad yeḍru waya. Ilaq yal tikkelt ma yella wamek (yarnu ad yilli kan wamek) anqeddeč s tutlayt-nneɣ. Tiqbayliyin, iqbayliyen akken yevɣu yilli, andda yevɣu yilli ilaq tissas akk leqdič af teqbaylit akken iwata ma tzemreḍ.
    S ɣur Aẓerriw.

    • Ula deg tesnawiyin, yuγal usefhem s tefransist d la mode; kra n yiselmaden mi ara sen-neqqar macci s tefransist ara teslemdem tamaziγt, qqaren-aγ-d ma ulac ur fehhmen ara yinelmaden!! wissen amek ara teffeγ temsalt-a????

  8. Arfiɣ aṭas af yiwen d aqbayli ger tičewin (s uqemuč kan), imi yiwet ṭikkelt, di tiddukla tadelsanṭ, qeddčaɣ s teqbaylit ula ma ur sinaɣ attaruɣ akken iwata, yenna-yi-d bli ilaq ciṭuḥ s tefransist axaṭar aqlaɣ di tmurt andda ttmeslayen s tefransist. Walit tura ? Nekk sliɣa-s d aču ur unifaɣ ara ad yeḍru waya. Ilaq yal tikkelt ma yella wamek (yarnu ad yilli kan wamek) anqeddeč s tutlayt-nneɣ. Tiqbayliyin, iqbayliyen akken yevɣu yilli, andda yevɣu yilli ilaq tissas akk leqdič af teqbaylit akken iwata ma tzemreḍ.
    S ɣur Aẓerriw.

    • Ula deg tesnawiyin, yuγal usefhem s tefransist d la mode; kra n yiselmaden mi ara sen-neqqar macci s tefransist ara teslemdem tamaziγt, qqaren-aγ-d ma ulac ur fehhmen ara yinelmaden!! wissen amek ara teffeγ temsalt-a????

  9. Ayen i d-tennim aka d-tidet.D-ayen i-gh-iseqrahèn macci d-kra.Nezmer ad nini d-aken ayagi d-« ttifinyent » taggagt (paresse intellectuelle) yughen atàs n Iqvaliyen.Yiwet n tamawt kan tamectùh’t. Acugher ur neseqdac ara tutlayt taqvaylit deg wayen i-gh-d-izzin ? Amedya ghef thùna nnegh, leqhawi,ttawilat usiwèd, selàa i-d-ssufughent temis’in nnegh. Zemregh a d-ingh d-aken lhem agi ala Tadsimant ar-a -t-yeksen,asm-i ar-a tughal tutlayt nnegh d-tutayt tuns’ibt di tmurt n Iqvaylin.

  10. Ayen i d-tennim aka d-tidet.D-ayen i-gh-iseqrahèn macci d-kra.Nezmer ad nini d-aken ayagi d-« ttifinyent » taggagt (paresse intellectuelle) yughen atàs n Iqvaliyen.Yiwet n tamawt kan tamectùh’t. Acugher ur neseqdac ara tutlayt taqvaylit deg wayen i-gh-d-izzin ? Amedya ghef thùna nnegh, leqhawi,ttawilat usiwèd, selàa i-d-ssufughent temis’in nnegh. Zemregh a d-ingh d-aken lhem agi ala Tadsimant ar-a -t-yeksen,asm-i ar-a tughal tutlayt nnegh d-tutayt tuns’ibt di tmurt n Iqvaylin.

  11. A yemma yemma ! tidett qqariḥen teskuṭṭuf! Tura win ara ixemmemen akka cwiḍt ad yaf anect-a isseḍsay. Win izmren ad ifek ixef-is d asfel γef taqbaylit maca ad tafeḍ ur tt-issin, ur tt-ittaru ur tt-iqqar! am akken iḍur-it kan lhal! ur teffiγ ara felll-as temsalt! d aya kan!

    S wakka, icebba yi-d Rebbi limer adabu azzayri ur issagdel ara taqbaylit si zik, ur ttilin ara aṭas n wid ittnaγen fell-as, telli ahaqel attan temmut!

    Maca assa, imi mazal γur-es ineẓiẓ n tudart, tifrat-is tban: ilaq ad tγal tameslayt n uγrum!
    Assen, myal yiwen ad yili di nnfaε-is ad tt-yessin. Ma d assa, d ddwa n wussan lkan iγ-d iqqimen.

  12. A yemma yemma ! tidett qqariḥen teskuṭṭuf! Tura win ara ixemmemen akka cwiḍt ad yaf anect-a isseḍsay. Win izmren ad ifek ixef-is d asfel γef taqbaylit maca ad tafeḍ ur tt-issin, ur tt-ittaru ur tt-iqqar! am akken iḍur-it kan lhal! ur teffiγ ara felll-as temsalt! d aya kan!

    S wakka, icebba yi-d Rebbi limer adabu azzayri ur issagdel ara taqbaylit si zik, ur ttilin ara aṭas n wid ittnaγen fell-as, telli ahaqel attan temmut!

    Maca assa, imi mazal γur-es ineẓiẓ n tudart, tifrat-is tban: ilaq ad tγal tameslayt n uγrum!
    Assen, myal yiwen ad yili di nnfaε-is ad tt-yessin. Ma d assa, d ddwa n wussan lkan iγ-d iqqimen.

Comments are closed.