Amek ara yili uzekka

0
3499
Amek ara yili uzekka
Amek ara yili uzekka

TAMURT – Awal-iw i tarwa taqvaylit akken ad tbedd ɣef tutlayt-is d wansayen-is akken ur neggren ara. Maca illa wamek ara nxedmet akken ayen iɣ-isewɛeden icengga n aɛraven-ineslemen izayriyen d uḍabu-nsen, ur d-iḍerru ara ma irad Yillu.

Tazwara nutni begsen-d si 62 akken ad snegren tutlayt nneɣ kra kra. Xas akken zaɛma sɣaran-tt deg iɣervazen di tmurt taqvaylit, maca twalam akk amek i lla tt-sɣarayen. Llahmaya rebbi-kan, akken-kan aɣ-sɣeflen. Ihi tamezwarut, twalam-ten, iaraven-agi izayriyen neɣ imuɣrabiyen, ur llemmaden ara tutlayt nneɣ mara yili ttilin yidneɣ di tmurt taqvaylit. Aɛrav-azayri, xas ad yidir 20 neɣ 30 n iseggasen garaneɣ, werǧin ad yelmed tutlayt-nneɣ. Ula d arcal mara yili ger urgaz d tmeṭṭut aqvayli, tarwa nni ara d-sidren, ur llemden ara ula d nutni tutlayt nneɣ taqvaylit.

Am akken teẓram neɣ teslam, usan-d kra n iseggasen ɣer deffir, icinwayen (chinois) xedmen azal n seddis n waguren di Vgayet. Akken i fuken acanṭi-nsen (cantier), akken llan ixeddamen nni llemden, ttmeslayen akk taqvaylit; imi ur sɛan ara ddɣel d tmuḥeqranit n tutlayt deg ulawen-nsen. Llan diɣen ma terram, terramt tamawt ; iseggasen agi ineggura, hujrent-d twaculin seg unẓul ar Tefriqt Ugafa. Llant deg-sent twaculin n imaliyen, inijiryanen, atg,… Maca, nwala kra n iseggasen kan, llemden ula d nutni d nutenti tutlayt nneɣ taqvaylit.

Twalam tura « larggima » nni ik-d-qqaren : « ah tutlayt-nwen, ur teshil ara i welmad ». Llan degsen diɣen igad i d-iqqaren : « ah tamaziɣt akken ad tt-nelmed ilaq ad tt-nɣer tazwara deg uɣervaz ». Ayagi twalamt akk d akellex i ttkellixen fell-aɣ akken ad d-rebḥen lweqt neɣ akud. Kra ma nestehzay deg cɣel-agi n tutlayt nneɣ, lla tnegger, tettmettat cwiṭ-cwiṭ. Llan kra n iqvayliyen d teqvayliyin umnen-ten s tkerkas-nsen. Netta yuɣ lḥal ttagayin i ttugin, acku « is-kerhasent uḍabu azayri si 1962 ara ass-a ». Tekcem-asen taknasta (ideoḍlogie) n taɛrabt tineslemt n usekkak deg allaɣ-nsen.

Ihi, twalam, twalamt akk akken tellam, cɣel agi n wugur n tutlayt nneɣ yella s tidett u ilaq as-id-naf ixef-is s lɛejlan !!! Llant kra n tektiwin ilaq a tent-id-nesbedd tura kan, u dayen izmer ad ixdem yal amdan seg wegrud alamma d amɣar d temɣart. Maca ilaq usbeddi si tura kan, ulac kra n uraju ar zzat.

1) Mara temyigrem akked umsaɛreb, temsaɛrebt amuɣrabi, aken-d-mmeslayen s taɛrabt-nsen, anida tebɣum tilim xas d ilaɛmert ik-walant wallen-is. Imsaɛreb, timsaɛrebt mara k-id-imagger deg ubrid di Marikan neɣ di Lpari, atg,…akken ara k-id yaɛqel d aqvayli neɣ d amaziɣ sumata, ak-id yemmelsay s taɛrabt tagnawit (darja).

2) Kunwi amek ara txedmem ? Kunwi rret- as s teqvaylit, mačči s tegnawit-is neɣ s tefransist. Ma teḥwaǧem ad teqḍum lecɣal-nwen d imsaɛreb agi, mmeslayet-as amma s tegnawit amma s tefransist akken kan ad teqḍum cɣel-nwen.

3) Mara ken-id ilaɛi deg ubrid s taɛrabt-nsen, rret-asen dayem s teqbaylit, werǧin asen-teknum ɣef tutlayt-nsen. Ma yeḥwaǧ-iken a ken-id-iseqsi tezniqt, kunwi rret-as s teqbaylit, ma taɛqlemt d amezdaɣ n Tefriqt Ugafa.

4) Awal-iw i yimaɛlmen iqbayliyen anida tebɣum tilim, tilimt: Mara tesxedmem imsaɛreb neɣ timsaɛrebt ilaq ad tcerḍem deg uxeddam nni akken ad yelmed taqvaylit s lɛajlan, fket-as amedya krad wayuren akken ad ilemmed kra-kra. Neɣ sxedmet (exiger) widak yettmeslayen tutlayt nneɣ d imenza. Ibaskiwen (les basques) sexdamen tadyant agi deg iseggasen nni n 70/80, yagi mara sxedmen yiwen cerḍen deg-s ma yettmeslay tutlayt tabaskit. Ihi, d acu i ken-ixussen kunwi s imaziɣen sumata akken ur txeddmem ara am nutni ?

5) Widak d tidak ig xeddmen yid-sen, yidsent di tmanaɣt: mara ken immeslay yiwen imsaɛreb, rret-as s taɛrabt-is maca seddut-as awal neɣ sin n teqvbaylit, ternum-as ula d awal sin n tefransist. Lmaɛna-s xedmet-as yiwet n čekčuka.
Illa yiwen imaɛllem di Paris 20em, win i wumi qqaren: Remdan Amaziɣ (yewweḍ anida ara naweḍ). Werǧin yehder taɛrabt i kra n widak i d-yusan ar tmečča ines (restaurant) akken ad smeklin neɣ ad smensin. Ittmelsa asen s teqvaylit neɣ win ur nessin ara s tefransist, maca taɛrabt meḥrumet di rastura nni ines. Nekk ḥedreɣ dinn acḥal d win ig qeddem s yenna yugi as-d-iserbi lmakla.

6) Tella tayeḍ diɣen, ur d-mmeslayeɣ ara fell-as, maca tella tagi n wercal neɣ nezwaǧ garaɣ d wigi. Werǧin ad teqblem, tqeblemt yellitwen, mmit-wen, kent ad yercel d imsaɛreb neɣ timsaɛrebt, acku tarwa nni ara d ilalen, cfut ur d-tefɣen ara d iqvayliyen, maca iaɛraben-inselmen. Amma d argaz, amma d tameṭṭut-nsen. Iqqar Muḥen Uyeḥya awal (ad isgunfu di talwit): Ḥercet ! Ihi ula d kunwi

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here