Tayaziṭ tettarew, ma d ayaziḍ …

0
3010
Udayen d Waɛraben
Udayen d Waɛraben

TAMURT – Ussan agi kan, yeffeɣ-d usali deg tiliẓriwin n umaḍal meṛṛa d akken Lamirat n Waɛraben Idduklen, gab-d laɛqud akken ad ddukel aka d afell-a. Iɛadda wazgen n lqern i Aɛraben n Falastin ttnaɣen d Israil ɣef akal i ten-icerken. Seg asmi i d lul tamurt n Israel, Aɛraben akken llan, ikker deg-sen ccwal imi uday yuɣal d amdan u isɛa tamurt.

Ayagi ugin ar ass-a at qeblen Waɛraben-inselmen. Ccwal yugi ad ifak ger wuday d waɛrab, yernu akken i d-qqaren imazrayen, uday d waɛrab d atmaten. Wissen amek, uday yeqbel ad yili d gma-s n waɛrab, maca Aɛrab yugi, ar ass-a n wussan. Maca ilaq-s ad tfehmem, anwa i d aɛrab, anwa i mačči d aɛrab ? Ihi tidett-kan, akken i neqqar deg anzi: « tidett am naɛma yewwan », acku tidett werdjin yezmer yiwen ad tt-iffer, acku naɛma yagi mara teww, iger nni akk ad yuɣal d awraɣ.

Ihi, iɛadda wig ɛeddan, labud kullec ad yuɣal ar umekkan-is, ar bab-is. D acu-t wayagi ? D akken Udayen neɣ Israiliyen d Waɛraben, yak d atmaten, ma d atmaten yak idammen nsen yiwen, neɣ lijan-nsen kifkif (gênes). Nekk d acu akk iyi-ḥeyyren imi, mačči « d aɛraben n idammen » i deg « yekker uwekkiw » n tismin d lḥir mgal agdud n wudayen, maca d widak ur
nella yara d aɛraben di laṣel, am dɣa Ifalistiniyen, Isiriyanen, Imasriyen, Iɛiraqiyen, Imerruken, Izayrien, atg,…Wigi akken llan mačči d aɛraben, maca « d imtruziyen » ɣer waɛraben-inselmen ɣef ddemma n tddeyanit n tneslemt. Timura yagi akk a d-udreɣ, imawlan nsen ur llan ara deg idammen, di tnaṣlit, maca tinaṣliyin-nsen d tiyaḍ, d
tamaziɣt, taferɛunt, d tafinisyant, d tasurit, atg,….. Nekk ad addreɣ-kan wigi n Tmazɣa, d akken yiwen deg-sen wer yelli d aɛrab ula di tutlayt, acku « d tagnawit » neɣ talehdjit i ttmeslayen. Maɛna akken qqaren at zik : « tayaziṭ tettarew, ayaziḍ i…. deffir-s ».

Nenna-d amezruy n Ccerq d win n icamiyen, anida aɛrab d wuday d atmaten, maca Ifalistiniyen d agdud n zik Filistin neɣ Afniq (phinicien). Yernu anida ten-isuɛd qqaren-d belli nutni cetla nsen seg Ifniqen. Ilubnanen neɣ Liban d Ifriniqen ula d nutni akked d Ipalistiniyen. Dagi bɣiɣ kan ad d-iniɣ, Aɛraben d atmaten n wudayen, d ttaggi i d sebba armi tura teddun ar tifrat waygarasen.

Maca ilaq ad twalim d akken werǧin ad dduklen di ddunit kra tekk tedert n takurt n wakal deg nettidir, maca d beṭṭu, d iɣisi-kan ara d-iḍrun gar waɛraben-inselmen n umaḍal meṛṛa. Tura ad ttemyewwaten waygarasen akken llan, maca ad ferqen ger waɛraben inaṣliyen akked d imsɛarben inselmen am ibawen ɣef lluḥ. Twalam yagi Isaɛuddiyen ur ḥemlen ara Izayriyen imsɛarben, acku yal tikelt ttergimen-ten-id mara yili kra.

Tecfam tecfam s tedyant n ddabex uḍar n teqbuct n umaḍal ger Lzayer d Maseṛ ? Twalam akk d acu i yeḍran garasen ? U teẓram diɣen si timunent n Lzayer 1962, ulac ula yiwen wass ur d-ttadren ara « tagmatt taɛrabt » gar izayriyen d icerqiyen sumata, ulac ! Tagmatt agi nsen, urar n ddabex « isruḥ-itt d iceqfan ».
Tecfam diɣen i tadyant yeḍran ger Imuɣrabiyen d ČiČiniyen (maghrebins et Tchetchenes) ayuren-agi iaddan di Lyon (Fransa). Aṭṭas i d-yerllan di rrgumat s ɣur waɛraben agi inaṣliyen mgal « widak i yerran iman-nsen iɛraben », netta yuɣ lḥal d imsɛarben n Tefriq Ugafa.

Widak akk i « yeččan aḥeckul » ɣef tiɛarubit mgal udayen, ihi d wigi n Tmazɣa,… Kra deg-wen, deg-kent, cfan-d asmi mas aselway Ferḥat Mehenni iɣab ar tmurt n Israel. Tecfam akk amek i t-id regmen, ur s-djan ara. Ulac ayen ur d-nnan ara fell-as d laɛyub, ula d baba-s erran-t immut d aḥerki.

Ilaq diɣen wemyaru Karim Akkouche, asmi irzef ula d netta ɣer tmurt agi n Israel, ur s-djan ara si regmat. Amek a ddin qessam !… aqbayli ur isɛuu ara azref ad imlil d wuday, d umarikani, atg, anagar aɛrab neɣ Afalastini ɣur-s azref ? Tura imi d Aɛraben n tidett ig cerken lɛalaqat d wudayen, d acu ara d-snulfun waεraben agi n tkellax ? Ulac, « ad tt-ččen kan ɣer daxel » n wul nsen ad susmen!

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here