Nutni d nekni (III)

0
380

TAMURT – Yiwen wass deg uxeddim di lzayer tamanaɣt, xeddemeɣ akked d imtɛarben. Segmi ara d-awḍen ar umekkan n lxedma, yal ass, ttqejjimen, sfutuyen deg iqvayliyen sumata ɣef lihala n tudert -nsen deg idurar, ɣef tutlayt taqvaylit, atg…. Yiwen wass, yiwen seg imtɛarben nni, isuter-as i wuqvayli illan ixeddem yid-neɣ, inna i weqbayli nni: “Ini-d amek teqqarem i yiɣi s teqbaylit-nwen ?”. Winna amagnu*, am akken kra ur yelli, s neyya-s ur ifhim ara belli d amesxer, yerra-as: “ihi nekni neqqar-as iɣi”.

Imiren, kra yellan dinna d imtεareb yetterḍeq d taḍsa, amzun akken d yiwen i d-yebran i kra n diri. S yen, yiwen deg aεraben-nni, niqal yettaḍsa am “atmaten-is”, dɣa irkeb-it wurrif, isuγ ɣef uqvayli s lɣecc, yendeh ar ɣer-s yenna:“Teḥsiḍ, taqvaylit-ik ǧǧ-itt kan deg Tizi Wessu, i Tizi Wezzu ar dagi, ur te tteddu ara” (qbayliya taɛ-k xelli-ha f tizi wezzu, m Tizi wezzu menna ma temcic”.

Tiririt n wawal n imtɛareb s usiged*i ar lǧiha n uqbayli imi yeṣṣaweḍ yessufeɣ-d wawal s teqbaylit zzat-sen. Akk-a i gan wigi, d imzernan*, tikwal diɣen setbaεen-d s rregmat s lehdur ar tama n tutlayt taqbaylit, semman-as taglizit iwid itt-ittmeslayen, d igliziyen (01).
Akken ad tamnem i wid i yugin ad amnen; ruhet ad tesmuzegtem i uḍebsi (skecht) iseḍsayen n Mas Fellag i wumi iqqar: “Djurdjurassikpark”. Iḥekku-d zdaxel-is, amek teḍra yid-s asmi i d-ikcem ar tmanaɣt, asmi d-yusa deg tmurt n iqbayliyen.

Imeddukal-is asmi mecṭuḥ deg uɣerbaz; ttaḍsan fell-as imi yessawal kan taqbaylit, yernu ur ifehhem ara tagnwit-nsen.
Ayagi yeḍra-d deg lgirra nni nekni d urumi; imiren d tafransist i yuɣen tasga am tsedda. Ma ttagnawit neɣ tagebliwt d teqbaylit, qiment di rrif. Si 1962, tagnwit, tutlayt n Ben Laden, n Bumedyen, uɣent tasga, ṭfent amkan n tefransist. Tagnawit n tmanaɣt tɣum, teddehim taqbaylit, tamaziɣt deg akal-is akken ad s-tawi amkan deg teẓẓel d leqrun.

Maca, am akken qqaren: “Di dda, tikwal ittaf umdan ddwa”. Maεna, akken ad naweḍ a nemčeqlal, a nemyergam akken ad uɣalen lecɣal ar imukan-nsen, iwwi-d imtaεrben agi ad d-erren tamuɣli-nsen ar umezruy n Tferka taɣerbit si zzman weqbel tineslemt. Maεna mačči kan seg unekcum n inselmen ar tura. Ula d nutni qqaren-d: “zik tellam, kunwi akked lmal, yiwen nwen,…. cwi kan seg asmi i d-nusa ar ɣur-wen, newwi-ya-wen-d aqwran agi nneɣ i ken-d-irran d imdanen tettalim-d ar wagens (tzeqqa) wammag tili, atg…”. Nesselmed-aken tira, newwi-ya-wen-d tusna d tɣerma*”.

Imeslayen agi qqaren-ten-id ar tura, εadik ar widak agi i yemmalen attas ar ubrid n ddin ineslem. Maca, akk-a igan imtεarben d temtaεrbin, acku d aya kan i sεan akken ad zuxxen-yis, ad kellexen imdanen i ten-yifen di ttrebga neɣ di lefhama. Inna-k yiwen deg iseggasen ni n lḥers ɣef imaziɣen imi yiwen yeḥka-d yiwet n tedyan ɣef aεraben n twaɣit; nnan-as-id “D nektni i-ken yessiɣermen*, asmi id-newweḍ ar tmurt n Tmazgha, s uqran agi nneɣ ». Ihi, inna wergaz agi i waεraben agi n tkellax (i wumi qqaren lizadjiriyan) “Ini-t iyi-d, anwa yessivilizin wayeḍ, d win ig zedɣen deg wexxam yebnan s wezru neɣ d win yeddurin ddaw uqiḍun ?” (02).

Amawal
amagnu: normal
imzernan: agressif :

Taglizit : « langliziya » : anglais, d regmat n waεraben ar tama n tutlayt taqvaymit

Igliziyen : lizangli en arabe: anglais. D regmat n waεraben r iqbayliyen d teqbayliyin, abaεdda imezdaɣen n lzayer tmanaɣt.

usiged : menaçant
taɣarma : civilisation

Tferka taɣerbit : Tamazgha

* (01) Amkan n lxedma yagi ɣef d-wwiɣ awal s nnig, teḍra-d di Centre national d’enseignement généralisé et par correspondance (CNEG) di tmanaɣt, ar tama n lycée Okba d tmezgida n Sidi Abd Rehman deg ayur n ɣuct n 1971.

* (02) Argaz agi ɣed d-wwiɣ awal s nnig isem-is Dda Hmed, illa d ti tura nni i Fransa la federation de France, yufa-d iman-is d caf ɣef imtaεrben d lfirma n Comité de gestion i talit n Hewari Boumdeyen, a wer t-yerhem Yillu.

Expression du jour : « Wi-bɣan ad yidir, yemmet ». (le paradis est à l’ombre de l’épée).

Hand Berkouk

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here